ИМААТ ЛИ ПОТРЕБА И КОРИСТ УМРЕНИТЕ ОД СПОМНУВАЊЕ НА НИВНИТЕ ИМИЊА

Протојереј Митко Попоски
1990

ПРЕДГОВОР

Колку е тажно да се погледне кон она немо поле кое се нарекува гробишта ! Срцето во тага ни се раскинува а душата во грло ни доаѓа од плач, кога ќе фрлиме поглед на безбројните тажни обележја, во тоа немо поле, по некој растурен ред, испод кои се закопани оние, кои се во нашето срце и во нашата душа најмили и најдраги. Наша заштита и ослон – татковци и мајки; браќа и сестри; мили дечиња; најубавите и идеални брачни сопатници; наши познати и пријатели; роднини и наши блиски; ете, таму телата нивни ќе го чекаат страшниот и величествен ден на Воскресението и Праведниот Суд на неопишаниот Творец на всенената.

Стравот и трепетот неможат да не одминат при помислата дека и нас, дали денес или утре, истото не чека и дека на сите нас во тоа тажно, молчаливо и со солзи натопено поле срцето и умот ни замрзнува, стравот и растрепереноста не можат да не одминат при помислата дека и нашето тело таму во вечен сон ќе биде до судниот ден.

При сето тоа, ние, кои зад нив сме останале во овој живот, во оваа долина на плачот, полна со грев и безаконие, должни сме да им помогнеме да се ослободат од аддското и пеколно мачење; зашто сите души кои до смртта (преминувањето од овој живот во вечниот) не можеле да успеат да постигнат плодови на вистинска љубов и покајание, мораат да слегнат во аддот да ги поднесуваат маките за направените гревови, но не губејќи надеж на избавување и тоа не со сопствени сили и заслуги, бидејќи во таква состојба не е можно ништо да се направи за своето оправдување, туку преку топли и искрени молитви принесени од роднините, пријателите и блиските, преку мислосрдност и добри дела.

Со таква наша посредност можат да се избават од адските маки нашите покојни, само така, ако тие до крајот на својот овоземен живот верувале и се надевале на Бога за полесен иден живот после овој живот.

Да се грижиш за спасение на душите од умрените, да се молиш за нив на Бога да им се простат сите гревови, направени со сакање или не сакање, света должност е на секој син и ќерка на нашата света Православна Црква.

Христијанската љубов која нас не повикува да се молиме за живите, не повикува исто така да се молиме и за умрените, бидејќи љубовта никогаш не престанува – не прати и позади гробот, во другиот свет.

Покојните – нашите блиски, кои сме ги сакале како и самите себе, очекуваат од нас да не ги забораваме, туку и редовно да се молиме на Бога за спасение, имајќи ја во вид нивната порака: “Живите се молат на Бога за нас.” Така ќе се молат на Бога за нас оние наши блиски што после нас ќе останат да живеат во овој живот на земјата.

Помошта, која живите можат да им ја укажат на умрените, за нивно спасение, се состои во следното:
– Правење четириесет свети литургии од денот на смртта;
– Со спомнување на нивните имиња во молитвите на гробот и во Црквата;
– Со правење на добри дела во нивно име во деновите на нивните половина годишници, годишници, двегодишници, тригодишници, деветгодишници итн.
– Со заветување и поклони на Црквата, училиштата, сиромасите, болниците, на разни хуманитарни организации меѓу кои особено против туберколозата, против ракот, за стари и неспособни да се самогрижат.

Свети Јован Златоуст ни вели: “Постои, браќа, начин да ги олеснеме маките на упокоените, ако тоа го сакаме. Ако ние почесто се молиме за нив, ако даваме милостиња. Ги собереме околу себе сиромасите, им го кажеме името на покојниот и ги замолиме сите од срце да се помолат за спасение на неговата душа, и тоа ќе го умилостиви Бога. Таков е законот на Божјото човекољубие. Сиромасите кои ги пролеваат солзите за милост, ќе го сочуваат од идна смрт. Направена ваква милосрдност во името Христово, мило му е на Господа, бидејќи – “кој дава на сиромасите, на Бога му позајмува” – се вели во Светото Писмо.

Правејќи милостиња во нивно име, го зголемуваме бројот на оние кои ќе воскреснат во вечен живот. Особено во служење на свети литургии за покој на душата, принесувајќи бескрвни жртви во текот на првата година, навистина најсилно и најблаготворно дело за спасение на душата е за покојниот. Тука самиот Спасител се принесува на жртва и со неизмерна мислосрдност се опростуваат гревовите на умрените. Частичките извадени од просфората на светата проскомидија со спомнување на нивните имиња се осветуваат со свети дарови, а потоа се потопуваат со светата животворна Христова Крв со молитвата: “Измиј ги, Господи, имињата на спомнатите овде во Твојата чесна Крв, по молитвите на сите Твои светии“. АМИН

МОЛЕТЕ СЕ НЕПРЕСТАНО ЗА МЕНЕ НА ХРИСТА БОГА

“Дојдете сите кои ме сакате и целувајте ме со последна целувка, зашто повеќе нема да бидам со вас, ниту пак ќе ме слушате – одам кај Судијата, каде нема пристрасност да гледа на лице; – одам таму каде што слугата и господарот заедно престојуваат; царот и војникот, богатиот и сиромавиот се со подеднаква чест; – секој според своите дела или ќе се просалави или ќе се посрами; – затоа сите ве заколнувам и молам: молете се непрестано за мене на Христа Бога, поради моите гревови да не бидам одведен во местото на маките, туку да ме всели таму каде е светлината на животот“ – се вели во испраќајната песна на погребот.

“Ако на земјата, кога се преселиме од едно место на друго, и имаме потреба од патоводител, колку ли би ни бил потребен патоводител тогаш, кога би оделе во вечниот живот?” – се прашува Свети Ефрем Сирин. По зборовите на блажени Августин, “умрените се надеваат ние да им помогнеме, бидејќи нивното време за работа поминало; – душите фрлени во темнина непрестано бараат помош. Во овој живот лежи болниот и лелечи, лекарот го утешува; а душата во маките, која оттука отишла со вера, повикува, и нема човек кој би и одговорил на нејзиното повикување.” Затоа нас, христијанската љубов и сочувство не повикуваат да се молиме за душата на умрените, да би го наследиле местото на покојот. Творецот одредил: човекот еден ден да умре, а потоа суд, вели Свети апостол Павле (Евреите 9, 27). Затоа треба да се молиме на судијата да биде милостив према умрените. Неопходноста на молитвата за умрените појасно ќе ни се открие кога ќе дознаеме каква е состојбата на душата после умирањето на телото.

Свети Кирил, Архиепископот Александриски, во беседата “излегување на душата” ни кажува: “ каков страв и трепет те очекува, душо, во денот на смртта? – ќе видиш околу себе страшни, диви, сурови и немилосрдни демони (зли духови – ѓаволи), слични на темните диви луѓе ! Само видувањето нивно е пострашно од сите маки. Душата кога нив ќе ги виде, страшно се возбудува, грозејќи се, почнува да трепери и бара да се сокрие, па се припива до Божјиот Ангел. Светите ангели ја прифаќаат душата и таа со нив патува низ воздушни простори. Патувајќи наидува на препреки, наречени Митарства (царини) (кои во продолжение во целост ќе ги сретнете), кои го преградуваат патот од небото кон земјата и ја спречуваат душата да оди понатака. Тие препреки ги има повеќе. На секоја од нив се испитуваат посебни гревови. Секој грев и секоја страст има свои цариници и испитувачи во лицето на посебни зли духови. Каков страв, трепет, ужас и неспокојство чувствува душата гледајќи го сето тоа, гледајќи ги сликовито запишани сите свои направени гревови, додека се донесе конечна одлука за нејзиното ослободување. Болен, беден, полн со страв и ужас час на неизвесност ! Ангелите Божји се спротивставуваат на злите духови и ги кажуваат добрите помисли, зборови и дела што и припаѓаат на душата, а таа во страв и трепет помеѓу Ангелите и демоните кои за неа се расправаат, очекува свое оправдување или своја погибија.

Ако таа го поминала својот живот побожно и богоугодно, и заслужила спасение, таа во придружба на Ангелите спокојно патува понатака до Бога. Тогаш се исполнува реченото: “се оддалечи тагата, болката и воздишката.” Ослободувајќи се од лукавите и страшни зли духови, таа оди во неискажлива радост. А ако се докаже дека душата го поминала земниот живот во немарливост и блуд, таа ќе го чуе страшниот глас: “Да се земе безбожникот, и да не ја виде славата Господова.” Тогаш нејзе ја оставаат светите Ангели и ја преземаат демоните. Тие почнуваат да ја мачат, да ја тепаат безмилост и ја спуштаат на земјата. Отварајќи ја земјата, ја фрлаат душата врзана во неразврзлив јазел, во темниот дел, подземна темница, каде се затворени душите на умрените грешници од почетокот, или, како што вели праведниот Јов, во земја темна и мрачна, во земја на вечната темнина, каде нема ни светлост ниту живот за луѓе, туку вечен бол и тага, непремолчлив плач, незамолкливо чк’ртање на заби и безкрајни воздишки. Тамошното страдање не е возможно да се опише: – тамошниот бол, кој го осеќаат душите таму однесени и заклучени, не е можно да се искаже. Нема човечка уста која може да го искаже нивното плачење и плач; непрестаните воздишки, подмолното лелекање, но никој да се сожали; плачат, но никој да ги слушне, извикуваат и се тепаат, но никој да се смилува и да ги избави.

Блажени се оние чиј живот бил припремен за влегување во дворецот на Отецот Небесен. На нив им е осигурано Царството Небесно ! Но жалосно е, неискажлива жалосна судбина е за оние умрени, кои својот живот го поминале во лажни похоти, служејќи гревовно на своето тело. Нивната судбина е – осуда на вечна мака. Само Господ, Кој го испитува срцето и внатрешноста човечка, знае од умрените кој е праведен а кој е грешен, и кој во денот на праведниот Суд Божји ќе застане од десно, а кој од лево. А нам ни е познато само тоа, дека нема човек – кој живеел а не згрешил, дека никој не е чист од нечистотијата на гревот, макар и еден ден да поживеел на земјата (Јов. 14, 4-5). По зборовите на блажени Августин: “Никој не може да се пофали со чисто срце, кога ќе помисли дека и ѕвездите не се чисти пред Бога; дури и новороденче кое поживее само еден ден на земјата, не е без грев.” Сите ние сме грешни, во гревови се зачнуваме и раѓаме и животот во грев го поминуваме и во гревовни слабости умираме. Но во Небесниот Ерусалим (рајот) нема да влезе ништо со грев извалкано (отков.21, 27); во светлите дворови на рајот не е можно да се влезе со облека извалкана од гревовни нечистотии. А сигурно е дека после смртта нема покајание и, према тоа, самите умрени неможет да заслужат милост од Бога со свои сопствени сили.

Свети апостол Павле ни наредува да се молиме за сите, тој бара обичните верници да го молат Бога за него (Ефес. 6, 18-19), и тоа баш во времето кога се наближувало да го прими венецот на наградата за своите апостолски подвизи. Ако молитвата за него, најголемиот апостол, не била излишна што тогаш да кажеме за нашите роднини и познати кои заминуваат во вечниот живот, повеќето, без нарочити припремување, особено без покајание и без причестување со светите животворни тајни, Телото и Крвта Христова. Како што болеста на еден телесен орган се лечи со помошта на друг, така исто и душевните болки на умрените христијани, им е потребна лекарска помош од нас на земјата, кои, по Божја милост се здобиваме со правилно време за спасение. Грижејќи се за спасение на душата од умрените, молејќи се за нив на Господа Бога да им ги опрости сите грешки свесни или несвесни, тоа е света должност на секој син од Православната Црква.

На молитвата, за умрените, побудува христијанската љубов, со која сите ние взаемно се соединуваме со Исуса Христа и сочинуваме духовно братство. Оваа света љубов, соединувајќи не’ сите нас овде, на земјата, кој е близок сојуз, обезбедувајќи взаемно помагање еден со друг во достигнување на спасението. Исто така не ги прекратува спасоносните врски према ближните ниту тогаш кога тие ќе поминат од овој преоден живот во областа на вечниот живот и мир. Зашто љубовта, по зборовите на свети апостол Павле “никогаш не престанува“ (Кор.13, 8), умрените – тоа се наши блиски, за кои Бог ни наредува да ги сакаме, како што се сакаме самите себе (Марко 12,31), зашто Бог не рекол: сакајте ги ближните додека тие живеат на земјата. Напоредно, Господ не ја ограничува љубовта према ближните додека се тие на земјата. Бог бара, таа љубов да помине и од другата страна после гробот во вечноста.

Со што можеме да ја докажеме својата љубов према умрените, ако не би ги потсетувале во своите молитви. Ние сме должни да ги сакаме своите умрени и оваа љубов да ја посведочиме со потсетување и грижа за нивното спасение и поради тоа што и тие нас не не’ забораваат таму. Тие за нас, се потсетуваат и не жалат кога го заобиколуваме патот Божји, грижејќи се за нашето спасение. Како доказ ни посведочува оној богаташ од Спасителовата приказна: – по поминувањето во вечност, тој се сетил на своите браќа, му паднало жал за судбината што ги очекува во задгробниот живот и се грижел како да ги наведе на патот на покајанието (Лука 16, 27-30). Тоа што го направи оној богаташ, без сомневање го прават и другите умрени. Светиот апостол Петар, заминувајќи од овој живот, им ветил на своите современици дека ќе се сети за нив и после смртта. “Ќе се погрижам на ова да се потсетувате секогаш на мојата смрт”, напишал тој во својата посланица (II Посл. 1,15). Љубовта кон ближните, со кое добрите луѓе преминуваат во областа позади гробот, уште повеќе се разгорува. Таму тие јасно ги согледуваат страшните последици што доаѓаат од самите страсти, од светските обичаи, од искушувањето на сатаната, гледаат, и во душата не сожалуваат, ни посакуваат спасение и, ако имаат слобода се молат на Господа да ни испрати помош. Секој од нас посакува нашите ближни после нашето заминување од овој свет да не не’ забораваат и да се молат за нас. Да би се исполнила нашата желба, потребно е и ние да ги сакаме своите умрени. Оти со каква мерка мерите, со таква ќе ви се мери, рекол Господ (Лк. 6,38). Затоа, за оној кој се потсетува за умрените, ќе се сети за него и Бог и луѓето после неговото заминување од овој свет. Голема утеха и награда му припаѓа на оној кој својот ближен го ослободува од привремена и преодна несреќа. А каква ли награда ќе прими оној кој со средни молитви помогне на своите ближни да би добил опростување на гревовите, омилостивувајќи го Бога, и се ослободи од бездната на вечните страдања, наследувајќи вечно блаженство ! Не зборувајќи за идната награда, потсетувањето на умрените во молитвите, ни донесува во овој живот милост Божји и обилен Божји благослов.

Како последица на молитвите за умрените често пати во срцето осеќаме сладост и умилкување во душата. Во совеста се чувствува задоволство поради направеното добро и душата ја опфаќа неискажлива радост.

Побожниот обичај за потсетување на умрените со молитва кон Бога е еден од најстарите обичаи и него го правеле не само поединци, туку и заеднички повеќемина. Тој прекрасен обичај постоел уште од старозаветната Црква. Црковната историја ни дава јасен пример за спомнување на умрените. Кога војниците на Јуда Макавејски дошле, ги земале телата на загинатите војници во војната против Горгиј и ги погребале според обичајот во гробовите на своите татковци, и кога нашле под секого од нивната облека предмет кој припаѓал на јаминските идоли, за кои Еврејскиот закон забранувал да се зема и да се употребува, тогаш поднале на молитва пред Бога, да им ги опрости нивните направени гревови. А храбриот Јуда ги молел своите луѓе да се чуваат од гревот, присобирајќи две иљади драхми сребро и ги испратил во Ерусалим поради принесување жртва за погинатите (II Макав. 12, 13-43). Да не би се надевал дека мртвите ќе воскреснат, излишно би било и напразно да се молат за мртвите, забележува писателот на оваа книга (стих 44).

Јади леб при гробот на праведниот, го советува праведниот Товија својот син (Тов. 4,17). Важноста на овој завет се гледа од тоа што тој стои пред заповетта во добрината воопшто.
Слична поука ни оставил и Исус, син Сирахов: “Дај милостиња на секое живо створение и не ја потскратувај добротата за умрениот” (Премудр. 7, 36). Искусните совети на праведниот Товија и Исуса, син Сирахов, зачувани се во старозаветната Црква се до доаѓањето на земјата на Господ Исус Христос поради спасението на луѓето и оформувањето на Божјата Црква.

Спасителот ништо не ни кажува за потребата од молитвата за умрените, затоа што сметал дека тој сочуван обичај е исправен и е на свое место. Да не би било исправно, Он сигурно би го исправил. Од ова јасно се гледа дека Он за овој обичај знаел и дека го одобрувал. Ова го потврдува примерот од светите апостоли. Така, свети апостол Јаков, како прв Ерусалимски епископ, во литургијата што ја составил се моли за умрените: “Господи и Боже на духовите и на секое тело, сети се за православните кои ги спомнавме и кои не сме, од праведниот Авел до денес. Дај им дар во населбата на животот, во Твоето Царство, во рајската населба, под крилата на нашите свети Оци: Аврам, Исак и Јаков каде побегнале од болеста, тагата и воздишката, каде постојано свети светлоста на Твоето лице и се’ осветлува.” Слични молитви оставиле во своите литургии свети Василие Велики и свети Јован Златоуст.

Во апостолските установи, ни се укажува спомнување на умрените и не само во законски обичаи на молитва: Господ да им го опрости секој грев знаен и незнаен, се запишуваат и правила како треба да се извршува обичајот и се означуваат извесни денови кога треба да се врши спомен на умрените. За умрените треба да се читаат псалми и молитви во третиот, деветиот и четириесетиот ден после смртта, подржувајќи го примерот на старите христијани. Така на пример во апостолските установи (кн. VIII, 41 и 42) се наредува, живите роднини да прават добрини на сиромаси во спомен и во име на умрените. Светите апостолски мажи и црковните учители, кои живееле во апостолско време, исто така самите се молеле за умрените, зборувале и пишувале дека молитвите за умрените се света христијанска должност. Така свети Дионисие Аеропагит, ученик на свети апостол Павле, пишува во својата книга – За црковната Јерархија, “Ние смирено молиме за безкрајна доброта Божја на умрените да им ги опрости гревовите, производ на човекова немоќ” (гл.6). Овие зборови јасно ни сведочат дека молитвеното спомнување за умрените била практика дури посебно и во домашните молитви и воопшто црковното богослужение. Овој побожен обичај, одобрен и проширен од самите свети апостоли и нивните последователи, се претвори во општа и света должност на сите членови на Христовата Црква. Светата Православна Христијанска Црква, поучена од светите апостоли и раководена од самиот Господ Исус Христос, кој ни вети дека ќе биде со Неа до крајот на светот (Мат. 28,20), примајќи од апостолите прекрасен обичај да се молиме за умрените, покажале со тоа, од една страна, потребата на молитвата за своите деца.

Според учењето на свети Јован Дамаскин, “Светата Црква ништо не учи бесцелно, ниту непотребно, ниту напразно, ниту неумесно, ниту случајно, туку се’ корисно, богоугодно и многу спасоносно. Бидејќи Таа, по зборовите на свети апостол Павле, е столб и тврдина на вистината” (II Тим. 3. 25), па затоа и жртвите, молитвите и спомените за умрените, кои се прават – угодни се и корисни за оние кои со вера умреле (беседа за упокоените за вера). За душите на грешниците кои пред смртта се покајале, но не успеале да придонесат достојни плодови за покајание, постои уште една можност до последниот Божји Суд да се ослободат од пеколот. Патот кон ова ослободување ни го открил и со Својот Крст трасирал Разурнувачот на пеколот, Кој од тука ги извел душите кои поверувале на Неговата проповед. И сега Он ги има клучевите од пеколот и смртта (Откр. 1,18). Можат да се отворат затворите пеколни и од тука да се избават заточените. Се разбира, душите затворени во пеколот, кои се натопени во злото, секако можат да ја почуствуваат одвратноста према гревот, во мисли и во срце тежат кон доброто, према кои биле рамнодушни на земјата, но во пеколот тие немаат никаква можност да се здобијат со свои плодови на покајание и да го оправдат своето стремње кон добрите дела на љубовта и милосрдноста. Тој недостаток од плодови на покајание и добри дела, по предоброто Божјо уредување, ги заменува нив црковните молитви за умрените, добротата која се врши на земјата по нивно заветување или во нивно име, а особено во принесувањето за нив свети безкрвни жртви (служење на заупокоени литургии), заземање за нив светители во Небесната Црква (Откр. 8,3-4) и, на крајот семоќно заземање пред Отецот Самиот искупител – Исус Христос (Евр.7,25). За тоа св. Јован дамаскин вака ни вели: “Без сомневање е дека секој човек кој во себе има квасец на добродарител, но неуспеал да го претвори во леб, поради мрзливост, негрижа, поради човечка немоќ, или пак што одлагал од ден за ден, а смртта неочекувана го покосила, нема да биде заборавен пред Праведниот Судија и Господ. Самиот Господ после неговата смрт, ќе ги побуди неговите ближни пријатели, да ги упати нивните помисли, да им го привлече срцето и ги умилостиви нивните души и на откриен начин му помогнат.” Таа помош која живите ја укажуваат за умрените е молитвата, парастасите, а особено принесување на света бескрвна жртва за нив.
Свети апостол Јован ни зборува за слободата и успехот на молитвата пред Бога: – “Знаеме дека нас ќе не послуша, зашто молиме по Негова волја” (I Јов. 14, 5-15). Нашите молитви за умрените кои ги правиме во храмовите Божји и во своите домови, се угодни на Бога, затоа што ние во нив бараме на умрените добро, спасение на душата, створени по Божјиот лик, и скапоцени за Бога, бидејќи Он ја пролеал својата крв за нивно избавување. На тој начин ние за душата на умрените бараме она што е на Бога по волја. Самиот Бог не сака ниту една човечка душа да погине, туку да се обрати и жив да биде ! – рекол Он преку пророкот (Јез. 33.11).

Друг правец кој спаѓа во добри дела за умрените е милостињата, или помагање на сиромашни браќа наши со матрејални добра. Со ова добро дело се придонесува олеснување на задгробната судбина на умрената душа, правејќи добро на сиромасите, со тоа го зголемуваме бројот на луѓето што се молат за спасение на умрениот, а исто така што го правиме тоа во името на Бога, ние со тоа правиме најпријатно дело пред Бога; ние со тоа задолжуваме, обезбедуваме и ги тешиме Неговите браќа, кои Он ги сака. А на кој брат нема да му биде мило и нема нас да не сака, кога ние правиме добро на Неговиот брат, кој тоа не го сака ? Ако тоа луѓето го прават од благодарност, од желба за љубов да вратат со љубов, од услуга да вратат со услуга, тогаш од тоа може повеќе да се очекува од Оној кој во срцето човечко вдахнал осет на љубов и благодарност, од кој произлегува взаемност во услугата. А при тоа, кој дава на сиромасите, тој не само што дава на Христовиот брат, туку дава на самиот Господ Христос. За ова сведочи самиот Бог преку устата на премудриот Соломон: – Кој поклонува на сиромавиот, на Бога позајмува и Господ ќе му плати за неговото добро (Притче 19, 17). Во колку со добро го задолжуваме Бога, толку повеќе Он ќе ни врати – она што го бараме од Него. Зашто никој не е подобар, поточен и поревносен должник во враќање на долгови – од Бога. Према тоа, по силата на взаемност, постои сигурен основ дека Бог нема да ги остави неисполнети нашите молитви за опростување на гревовите од нашите упокоени браќа и сестри, кога ние за нивно спасение даваме милостиња на своите сиромаси – ближни, браќа во Христа и со тоа го задолжуваме Него, Господа.

Трето добро дело кое влегува во состав на добри дела за умрените е Светата литургија која се служи за нив или се принесува Света бескрвна жртва за нивно спасение. Тоа е најсилно средство на Црквата за обезбедување на умрените Милост Божја. Тука самиот Господ се принесува таинствено на жртва и со тоа ја покренува својата Божанска милосрдност да им ги опрости гревовите на умрените, за кого се завзема Најголемиот посредник и за кого се принесува најсвета и најсилна жртва.

Зарем е можно да не се очекува опростување и олеснување на престапникот кога самиот Син Царски се завзема за опростување на престапникот ? О, со несомневна надеж и поверение треба да се очекува да на сите упокоени браќа и сродници наши во Господа, за кои се принесува бескрвна жртва, со тие сами принесувања ги олеснуваат гревовите, и тие добиваат можност за преминување во подобра состојба. И таа несомневна надеж на Светата Православна Црква се темели, од една страна, на тоа, што задгробната состојба на нејзините умрени деца до последниот суд уште не е конечна. Од друга страна, неискажаната Божја милост и силата на Христовото застапништво се пренесува низ сите времиња и на сите луѓе дури до страшниот Суд Божји.

Во вистинитоста на ова не уверува Свети апостол Павле со зборовите: “Исус Христос со една жртва ги направил совршени оние кои се осветуваат. А Он, бидејќи останува вечно, има и вечно совршенство. Затоа и може секогаш да ги спаси оние кои низ Него доаѓаат до Бога, останувајќи засекогаш жив, да би се завземал за нив” (Евр. 10, 14; 7, 24-25).

Кај тие средства, душите, кои се заклучени во пеколот, но и кои не се лишени од способноста за рајски живот, имајќи во себе добар квасец и стремење кон доброто, без обзир на недостатокот на добри дела, можат да преминат од духовна темница во небеското пристаниште. И Христијанската Црква секогаш безсомневање верувала во силата и дејството во молитвите за умрените. Свети Јован Златоуст не учи: “Ако Господ поради апостолот спасил многумина (за времето на морската бура (Д.ап. 27, 14-44), ако поради едни помилувал и други како ли да не покаже слична милост и кон нас ?” (Беседа 21 на Дела апостолски). Господ Исус Христос спремен е да исполни се’ што би го замолиле Него или во името Негово Отецот Небесен. Он рекол: “Барајте и ќе ви се даде ! Ако нешто побарате од Отецот во Мое име, Јас ќе ви направам” (Мат. 7,7; Јн. 14, 13-14). А бидејќи се сите наши молитви кои влегуваат во состав за спомен на умрените запечатени во името Христово, барајќи помилување на умрените во името Негово, тоа е несомнено дека овие молитви се врз основа на ветеното Христово Царство, имаат успех во помилувањето Божјо и во испросување на гревовите на умрените. За умрените, молитвата прави да би се очистиле од гревовите, ни зборува писателот на II кн. Мак. (12, 46). Господ гледајќи ја нашата љубов кон ближните умрени, без сомневање ќе ги услиши нашите молитви за нив и ќе оттргне секоја солза од нивните очи (Отк. 7,17) и ќе им подари живот вечен во Своето Царство.

Ние самите не би можеле да си објасниме на кој начин дејството на молитвите можат да делуваат толку далеку, дури од еден свет на друг – од видливиот во невидливиот. Но, ние не би можеле да си објасниме ниту силата на молитвата од еден жив кон друг жив, влијание на една душа која живее во тело на друга таква душа (пример од претходните изјави на доживувањето „на прагот до смртта”), кое како таму така и овде сочинуваат така речи два посебни света, одвоени еден од друг.

Никој тоа не го објаснил. А тоа се случува многу често во животот скоро на секој од нас. Поради тоа сомневање во силата и дејството на молитвата за умрените е големо безумство.
Свети Ефрем Сирин во својата предсмртност бара заветување, за себе молитви и помен од живите, бидејќи бил убеден свештениците на Синот Божји со свети жртви и молитви можат да очистуваат гревови на умрените.

Случки од кои може да се види спасоносната сила на молитвата за умрените чести се во животите на светите подвижници. Така, свети Јован Милостив, патријарх Александриски, поучувајќи дека молитвените помени се премногу корисни за душите кои заминале од нас, раскажал, помеѓу другото и ова:

Еден војник (христијанин), паднал во ропство на Персиското царство и бил фрлен в затвор. Некои негови другари кои побегнале и успеале да се вратат во својата татковина (Кипар) од каде бил и заробениот војник, им кажале на неговите родители дека нивниот син загинал и бил погребан со многу затвореници. Кога тоа го слушнале неговите родители, почнале да прават молитвени помени за неговата душа и во текот на таа година направиле три такви помени. Но, после четири години нивниот син успеал да се ослободи од затворот и си дошол дома. Се разбира, дека неговите родители биле пријатно изненадени и пресреќни кога го виделе жив. Тој од нив разбрал дека тие го сметале мртов и му правеле парастoси. Тој ги прашал во кои денови му правеле парастoси и тие му рекле на Богојавление, на Велигден и на Педесетница. Тој им рекол : – точно во тие денови доаѓаше кај мене во затворот некое светло момче, ме ослободуваше од оковите и ме изведуваше од затворот и јас можев цел ден слободно да се движам, а кога денот ќе одминеше, пак ме враќаше во затворот и во оковите.

Светата маченица Перетуа ни кажува: – Еднoш во затворот, за време на општата молитва што ја принесувавме сите христијани, јас неочекувано сум го изустила името на мојот брат Динократ. По тој повод јас почнав да се молам на Бога за него. Следната ноќ, имав чудно видение: го видов мојот брат како излегува од некакво темно место во голем оган измачуван од жед, нечист и блед. На неговото лице имаше рани, од кои умрел. Помеѓу мене и него имаше длабока провалија и ние неможевме да се приближиме еден до друг. А покрај тоа место каде Динократ стоеше, имаше полн сад со вода, но работ од садот беше повисок од мојот брат и тој напразно се напрегнуваше да се дофати до водата. Мене би беше многу жал што мојот брат не е во состојба да ја изгасне својата жед и што јас не можев да му помогнам. Во таа состојба и се пробудив. Од своето видување заклучив дека мојот брат се преселил во вечноста и дека се наоѓа во голема тешкотија. Верувајќи дека молитвата може да му помогне во тешкотијата, јас почнав во затворот да се молам на Бога деноноќно, со оплакување, Господ мене ми го подари. Местото кое прв пат го видов темно, сега беше светло и мојот брат, со чисто лица и во прекрасна облека уживаше во ладовина. Каде што на лицето му беше раната, видов само белег од неа. Покрај него се наоѓаше сад со вода, но, сега работ од садот му беше до појасот, така да лесно можеше да ја дофати водата. Покрај садот стоеше златна чаша, полна со вода. Динократ дојде до чашата и почна да пие. Тој ја пиеше, но водата во чашата не се намалуваше. Кога се напи, тој отиде да се весели. Со тоа, видувањето заврши. Од ова дознав дека мојот брат е ослободен од маките.
Ако самата молитва може многу да им помогне на умрените, таа за нив ќе им биде многу повеќе од корист, кога би била соединета со милостиња и други доброчинства. Силата на милостињата и користа од неа за душата на умрените се знаела уште во Старозаветната Црква, што може да се виде од зборовите на побожниот Товит: “Милостињата од смрт ослободува; таа го очистува секој грев и не дозволува душата да оди во темнина” (12,9; 4,10). Слично на ова ни кажува и премудриот Сиракс: “ Дај милостиња на секое живо створение и не ги ускратувај доброчинствата за умрените (Прем. 7,36). Во нашата Православна Христијанска Црква заповеста за доброчинствата доби најшироко значење. Спасителот дирекно ги нарекува ближни и ветувајќи им помилување на небесата. И неговите божански ученици, светите апостоли ги заветувале верниците да прават добрини на своите блиски. Светите црковни oтци и со зборови и со примери учеле исто. Колкаво големо значење има милостињата, ни открива поопширно Свети Јован Златоуст во своите беседи. Ќе наведеме само неколку зборови: “Ништо не е толку силно да ги олесни гревовите, како милостињата. Девичанството и постот се само богатство на испосникот и девственикот – тие не спасуваат никој друг, освен самиот подвижник, а милостињата се проширува на сите и ги опфаќа сите членови на телото Христово” (IV – беседа на пос. I Тим).

Овој свет отец многу пати беседел на верните за благодатните последици од милостињата и од другите милосрдни дела за умрените. Така, во своето толкување на Јовановото евангелије тој вели: “Сакаш ли да им оддадеш чест и почитување на умрените? Обдари ги со милостиња и добри дела, бидејќи милостињата ослободува од вечни маки (42 беседа).
Во побожните преданија сочувани се повеќе значајни примери, кои јасно ни посведочуваат како е корисна милостињата за умрените од кого се прави во нивни спомен.

Блажениот Кир Лука имал брат, кој откако примил монашки чин, малку се грижел за својата душа. Во таква состојба и не грижа го заварила и смртта. Блажени Лука тагувал за својот брат што самиот не се подготвувал за смртта како треба и го молел Бога да му ја открие задгробната судбина на братот. Бог му ја исполнил неговата молитва и тој во едно видување ја видел душата на својот брат во рацете на зли духови. Старецот веднаш испратил некои монаси да ја претресат келијата од неговиот брат и да видат што има таму. Тие отишле, ја пребарале и нашле, покрај другите предмети, и пари. Од тоа што нашле во келијата, старецот заклучил дека неговиот брат страда, покрај другите гревови, тој го нарушил и заветувањето на сиромаштво. Се она што било најдено во келијата било подарено на сиромаси. После ова, на старецот, за време на молитва му се покажало повторно видување: суд, на кој ангелите Божји се расправаат со злите духови околу душата на умрениот брат – “душата е наша, таа правеше наши дела”, кажувале злите духови. На тоа ангелите им одговарале дека таа е избавена од нивните раце со милостиња, за нејзе што е направено. На тоа злите духови забележале: “зар умрениот направил милостиња? – дали тој старец? Покажувајќи на Кир Лука, направил за него, блажениот подвижник одговорил: – да јас направив милостиња, но не за себе, туку за таа душа”. Злите духови биле засрамени со одговорот на старецот, и се изгубиле. Старецот со ова видување се смирил и повеќе не се сомневал во спасението на својот брат (Пролог, 12 август).

Сличен пример што ни сведочи за благотворната сила на милостињата врз судбината на умрените се сочувал во житието на светата игуманија Анастасија. Таа, пред своето заминување од овој свет им наредила на сестрите од манастирот во нејзин спомен да поставуваат трпеза за сиромасите 40 денови по нејзината смрт. Сестрите тоа го правеле само 10 дена и прекинале. Ова кршење на нејзиниот аманет ја предизвикала умрената игуманија од оној свет. Таа им се јавила на некои од сестрите во придружба од два ангели и строго ги запрашала: – “Зошто ја прекршивте мојата заповет? Треба да знаете дека милостињата и добрите дела за умрените кои во текот на четириесет дена се прават, го смилостува Бога. Ако умрените души се грешни, тие преку дела на милосрдноста добиваат од Господа опростување на гревовите, а ако се праведни, добрите дела за нив направени им послужуваат на доброправителите (Минеј, 12 април).

Најповеќе од сите други жртви, Бога го смилостува безкрвната жртва, која се принесува во пречистите тајни на Телото и Крвта од нашиот Господ Исус Христос. Свети Јован Златоуст вели: – Не напразно апостолите завеле при извршувањето на страшните тајни да се спомнуваат умрените. Зашто кога целиот народ и свештениците заедно стојат со подигнати раце, и кога престои страшна жртва, како да не го смилостиви Бога молејќи се за умрените (Беседа 41 на посл. II коринт.).

Оној, Кој не Го поштеди, ни Својот сопствен Син, туку Го предаде за нас сите, како да не ни подари со Него се’? (Рим. 8,32). Слично расудува и свети Ефрем Сирин: – Ако старозаветните свештеници преку жртви ги очистувале гревовите на погинатите и извалканите од безаконија, како се зборува во Светото Писмо (II Макав. 12 гл.), нема ли многу полесно свештениците од Новиот Завет да ги очистуваат гревовите на умрените со свети принесувања и молитви? При извршувањето на светата безкрвна жртва за спасение на умрените, оваа жртва во лицето на свештенослужителот ја принесува самиот Христос. Тој, самиот Го моли Бога Отца и Бог Светиот Дух да му ги прости гревовите на грешниот. Зар заземање на толку голем посредник може да остане без плод ?

Свети Кирил Ерусалимски ни кажува: – да се молиме за сите умрени околу нас, верувајќи дека таа душа ќе се збогати со најголема корист, за која се принесува молитва на свети и страсни жртви, на престолот за принесување. Во тоа јас сакам да ве уверам со сличен пример. Акој некој цар би испратил некој во заточение што го навредиле, но нивните блиски му сплетат венец на царот и му го поклонат поради оние кои се наоѓаат под казна, зар тогаш царот не би ја ублажил нивната казна? На тој начин и ние, принесувајќи молитви за умрените, не плетиме венец, туку Христос, заклан за нашите гревови, Го принесуваме, смилостивувајќи Го Човекољубецот (Беседа за умрените).

Частиците кои на Божанската проскомидија се вадат од просфората за спомен на умрените души се соединуваат покасно на светата литургија во животворната Крв Христова, при што свештеникот вели: – Истриј ги (избриши), Господи, гревовите на овде спомнатите во чесната Крв Твоја, по молитвите на Твоите светии. А Крвта на Исуса Христа очистува од секој грев. Еве пример кој докажува дека при спомнувањето на божанската проскомидија води на спомнатите луѓе, милост Божја.

Свети Григорие Двоеслов ни кажува: – За време на преподобниот Бенедикт, биле две испоснички, овенчани со светлина на животот, но обете имале несреќна страст, многузборливост, а покрај тоа многу лажно и штетно делувале на средината. Старецот повеќе пати ги молел да го воздржуваат својот јазик и им запретил со оддалечување, ако не го послушаат. Но тие не ја напуштиле својата лоша навика и така во покајание наскоро и умреле. Како испоснички, тие биле во црковната заедница, членови на Црквата Христова и како такви биле погребани. Но како оддалечени од Црквата, тие не можеле во неа да останат. Во своето преминување од овој свет, тие присуствувале на наднебесната света литургија, но само во нејзиниот прв дел, во кој можеле да присуствуваат и огласените (т.е.оние кои се припремале за крштевање, но сеуште не биле христијани, и не биле сеуште полноправни членови на Црквата Христова). Кога ѓаконот ги изговарал на сватата литургија зборовите: – Огласени излезете! Тие, како што им било откриено на некои христијани, излегувале од црквата. Кога дознал за ова светиот Бенедикт, почнал на светата проскомидија покрај частиците кои ги вадел за оние кои биле погребани без опомени да вади частици од светата просвора за покој и за нивните души, и да ги става нивните имиња при свршувањето на Светите и Страсни Тајни. Тоа почнале да го прават сите по негова заповед. После тоа, никој од верните не видел да ја напуштат светата литургија, што било знак дека заупокоената жртва за нив принесена по желба на слугите божји го смилостиле Бога и Он им го опростил нивниот грев.

Свети Григорие Двоеслов уште ни кажува во своите беседи дека во негово време некој умрен христијанин се јавил на еден побожен свештеник и го замолил за покој на неговата душа да принесе света бескрвна жртва. Во таа прилика додал: – Ако светата жртва ја олесни мојата задгробна состојба, јас повеќе нема да ти се јавувам. Тоа нека ти биде знак. Свештеникот ја исполнил неговата желба и тој повеќе не се јавил.

Да би се подобро разбрала силата на светата бескрвна жртва за душите на умрените, ќе наведеме уште еден пример од животот на свети Григорие Двоеслов, кој самиот го раскажал: – Во мојот манастир беше братот Јуст, кој се разбираше од лекарска вештина. Кога самиот падна во тешка болест, и немаше никаква надеж дека ќе оздрави, другите браќа средувајќи ја неговата келија нашле во еден сад скриени три златници. Кога за тоа ме известија, јас, да би со привремена казна го очистил братот од гревот на користољубовоста и да би ги заплашил другите, наредив уште на живот да се оддалечи од манастирското братство, а по смртта да се погреба понастрана од гробовите на останатите упокоени браќа заедно со неговите златници и воедно да се лиши од црковните молитви за триесет дена. Како наредив, така беше и направено. Кога поминаа триесет дена, во мене се разгоре чувство на сострадање и љубов кон несреќниот брат, и желба да го ослободам од задгобните маки, па наредив во наредните триесет дена да се служи света заупокоена литургија за опростување на неговите гревови и за покој на неговата душа. Кога се отслужи последната литургија, следната ноќ умрениот се јавил на неговиот брат и му рекол: – Досега ми беше многу лошо, но сега сум среќен, бидејќи денес сум примен во зедничко општење. Така, со бескрвна жртва, братот се избавил од вечните маки.

Во нашата Православна Црква постои древен побожен обичај, спомнување на умрените во третиот, седмиот, деветтиот, дваесеттиот, четириесеттиот ден од смртта, на годишнината, двегодишнината, тригодишнината и тнт. Во објаснување на овој обичај Црквата наведува некои особености што душата доживува после смртта во треттиот, седдмиот, деветтиот, дваесеттиот и четириесеттиот ден. Затоа свети Макарие Александриски ги запрашал ангелите, кои го воделе низ пустињата, и од нив добил објаснување за тајните што сакал да ги дознае.

На неговото прашање ангелите му откриле каква корист умрените имаат од молитвите што Црквата, по преданијата на светите отци, за нив ги принесува пред Бога во третиот, седмиот, деветтиот, дваесеттиот и четириесеттиот ден по нивната телесна смрт, ангелите му одговориле: – Бог не дозволува во Неговата Црква ништо да биде непотребно и бескорисно, туку во својата Црква востановил извршување на небески и земни тајни. Кога во третиот ден се принесуваат молитви во Црквата, душата на умрениот се здобива со олеснување во својата тага поради одвојувањето од телото (и од своите роднини). Кога се принесуваат молитви за нејзе во црквата, во неа се раѓа олеснителна надеж. Во текот на првите два дена после разделувањето од телото, на душата и се одобрува во придружба на ангели да види некои места на земјата кои таа ги сака. Душата која го сакала своето тело, најповеќе се враќа во својот дом, како птица која си го бара своето гнездо. Добродетелната душа пак, ги посетува оние места, во кои правела добри дела. Третиот ден, по заповетта Господова, Кој воскресна во третиот ден, душата се вознесува на небото поради поклонување пред Бога.

– После поклонувањето пред Бога, душата, по Негова заповед во текот на наредните шест дена, и се покажува населбата на светите и рајските убавини. Разгледувајќи се’, душата ја заборава својата тага поради разделбата од телото и го прославува Творецот на сета таа убавина. Но ако се чувствува грешна, почнува да тагува, да се проколнува и осудува што пропуштила со своите страсти и похоти кои ги правела на земјата за време на земниот живот, а не во служење на Бога и богатење со вечни добра и слави. По истекот на шестте денови и поминувањето низ рајската населба, ангелите пак тука ја носат душата на поклонување пред Бога. Затоа Црквата во седмиот ден принесува молитви на Бога за умрените души.

– После второто поклонување пред Бога, на душата и се покажува местото на пеколот и местата на разни измачувања на грешните души. Тоа обиколкување на пеколот трае триесет дена (со прекинување на дваесеттиот што пак оди на поклонување пред Бога). Поминувањето низ тие места на маките, душата почнува да ја обзема страв да не би и таа била осудена на маки. Во четириесеттиот ден, таа по петти пат се принесува пред Бога и во таа прилика праведниот Судија и одредува привремено место (до Страшниот суд), која таа, со својот земен живот и со своите дела го заслужила. Затоа Црквата правилно постапува што во четириесеттиот ден принесува молитви на Господа за душата на умрените, Господ да ги помилува и да ги спаси (беседа на преподобниот Макарие Александриски, за излегување на душата на праведниот и грешниот). Голема корист имаат умрените и од други молитви и жртви кои за нив се прават во Божјите храмови и во домовите на христијаните, со читање на Псалтирот, палење на свеќи, кадење со темјан и кандило.

По зборовите на свети Атанасиј Велики, – кој дава прилог за умрените тој има иста цел како и таткото, чие дете е младо и немоќно. Ако се случи некое дете да страда од некоја болест, таткото со вера во својата душа носи и пали свеќи во Божјиот храм, носи темјан и зејтин за кандила, молејќи се на Бога да го излечи од болеста. Детето во тоа не учествува. Тоа, даровите ниту ги зема во своите раце ниту ги носи… Така треба да се мисли и за оние кои умираат со вера во Бога. Треба да се принесуваат и да се држат за нив свеќи, да се кади темјан и да се пали кандило, и благодатта Божја нема да се откаже од нив.

Свети Кирил Александриски, не советува: – Немој да се откажеш од гробот на умрениот, донеси свеќи и зејтин, па пали ги, повикувај Го во молитва Христа Бога, бидејќи тоа е угодно на Бога, и овие дарови се од голема корист и плодотворни се. Ако умрениот е грешен, да би го, со помош на Божјата благодат ослободил од неговите гревови и да би го извадил од пеколот приближувајќи го до светлата рајска населба. А, ако е праведен, тоа да ти послужи за награда.

Тешејќи ги оние кои прекумерно плачат и тагуваат поради смртта на грешниот, свети Јован Златоуст ни кажува: – Да се погрижиме, што повеќе можеме, место солзи и оплакувања, место раскошни гробници, да им помогнеме на умрените со своите молитви, со милостиња и прилози, да би на тој начин ним и нам измолиле од Бога и примиле ветеното богатство (XXI – беседа на Дел. апостолски). Од зборовите на овој свет отец јасно се гледа молитвеното спомнување за умрените колку е спасоносно за душата и за оние кои го прават споменот. Ќе кажеме неколку зборови како објаснување на ова.

Бидејќи чистата љубов е вистинско чувство што душата ја смирува и подигнува, таа не може да се сокрива во душата, туку се појавува надворешно, се разгорува, се шири, се засилува. Во тоа нема сомневање дека оние кои од љубов према своите умрени прават за нив спомени, имаат во душата особени, драгоцени, небески чувства. Тие свети чувства не е можно да се објаснат. Дури и кога луѓето кои ги спомнуваат умрените немаат такво чувство, нема сомневање дека и тие за спомнување на умрените, како доказ на својата љубов према блиските заслужуваат од Господа Бога милост поради исполнување на Неговата заповед, да ги сакаме блиските (Мар. 12,3).

Ако Товит се удостоил со Божјиот благослов поради тоа што ги погребал телата на погинатите од своето племе, како што се гледа од преданијата за животот на овој добродетелен маж, тогаш нема никакво сомневање дека Бога изобилно ќе ги награди оние кои од љубов према блиските не само што земаат учество во погребувањето на умрените, туку се грижат од сето свое срце од Бога да измолат милост и блаженство за нивните души од другата страна на гробот, со помош на молитвените спомени, мислостињата и други дела на милосрдност. Према тоа, од голема корист е спомнувањето на умрените и за оние кои тие спомени ги прават.

Нас ни е тешко разделувањето од блиските со кои сме соединети преку сродство или пријателство. Затоа смртта на блиските често ни причинува горка жалост, ни го стегнува срцето, ни се помрачува умот, а понекогаш и самото здравје ни го пореметува.. Тогаш човекот, со огорчената смрт на блиските, потребна е поткрепа и утеха… Што може да внесе олеснување на душата на ожалостените, душа која тагува за оние што не можат да се вратат, најдобар и најисправен начин за ова е молитвата кон Бога за спокој на душата на умрениот. Принесувајќи таква молитва, оној кој тагува поради смртта на својот ближен често пати осеќа во душата умилкување, а потоа вообичаено се појавуваат солзи. Таквите солзи се добродетелни. Тие ја претвараат тагата во утеха, ја олеснуваат тежината на срцето и донесуваат светлина во умот. Поради загубата на саканиот, многумина осеќале тешка тага, која како тежок камен ја претискала душата и срцето, но после молитвата за умрениот во срцата нивни се стварале солзи и тие времено се осеќале се подобро и полесно, додека на крајот не се смират.

За нас, многу е корисно она што зборува за Бога, влива страв према Бога, ни помогнува да ја почуствуваме суетата на видливите работи што ги смирува нашите страсти, победува на покајание и поткрепува на патот кон благодетелниот живот. Оваа душевна корист можат да ја добијат оние кои со своите молитви ги спомнуваат умрените. Молитвите, песните, обредите, кои влегуваат во состав на спомените, преполни се со такви силни и дирливи мисли, кои влијаат на најтврдото срце. Кој од нас, присуствувајќи на опело на упокоени, не почуствувал, дури и кратко време, спасоносна промена во својата душа? Кој од нас од домот на плачот за умрениот не кажувал прекрасни, високи мисли и силни чувства и на тој начин со сопствени искуства се уверил во тоа, што прави мудреци ги посетувале домовите на плачот, отколку раскошни домови, како што го приметил и рекол мудриот Соломон: – Срцето на мудрите е во домот на плачот (Проповед 7,4).

За молитвите на умрените самиот Господ ќе не награди. Кога земјата ќе не земе и нас во својата утроба и кога ќе ни биде потребно од другите, тогаш Господ, заради нашата љубов кон блиските умрени ќе најде и за нас молитвеници, према тоа, ние многу лошо постапуваме кога го занемаруваме делото од спомнување на умрените од мрзливост и заборав. Ние, со тоа и самите се оддалечуваме од милоста Божја кон нас и умрените ги оддалечуваме со нашата молитвена сила и надеж од добивање на небесниот живот, благодетниот мир и рајската населба.

Умрените да би се удостоиле од добивање на спасоносните плодови од нашите спомнувања, само по себе се разбира дека мораме да ги исполнуваме посебните услови.
Како прво, спомнувањата треба да ги вршиме во духот на Правослвната вера и со потполна вера во милоста Божја, во силата и заслугата на Исуса Христа, Спасителот на светот. Само таквото спомнување е свето, силно и успешно во приближувањето на умрените за нивна духовна корист.

Евангелската историја ни овозможува особено убедливи примери како се отценува живата вера, како тоа може многу да значи и за нашите умрени. Верата – небото го привлекува, верата – гробови отвара, верата – демони оковува, верата – малите гревови ги разрешува, верата – пеколот го потресува, верата – мртви воскреснува, верата – гневот Божји во милост го претвара! Не е добро лебот да се одземе од децата и да се фрли на кучињата и одговорил Исус на жената Ханинејка, по нејзината молба да ја излечи нејзината умно болна керка (Мат. 15, 26). Но жената, издигната со вера, повикала: – Да, Господи, но кучињата јадат од трошките што паѓаат од трпезата на нивните господари (ст.27). Спасителот и одговорил на жената во вера: – О, жено, голема е твојата вера, нека ти биде како што сакаш (28). Што потоа, како може да не успее и да направи силната вера за утеха на умрените ?

Другото споменување за умрените треба да се прави од целосна љубов во Христа кон нив. Како можеме да ја привлечеме љубовта Божја кон умрените, ако ние самите немаме љубов кон нив ? Нашата љубов кон умрените треба да биде спроводник на љубовта Божја кон нив. Нашата љубов во тој случај треба да делува така како што делува љубовта татковска, кога тој од длабочината на водата го извлекува својот син, дури и кога силата го напуштила. Таа сила таткото ја заменува со силата на синот. Овде љубовта татковска се’ прави она што би направил за свој спас самиот син, да не би се лишел од средствата и силата за тоа. Тоа нежно, другарско, братско во Господа расположение на нашите души према умрените браќа, несомнено е пријатно на Бога. Зашто тој Самиот заповедал да ги сакаме своите блиски, како самите себе, да се сакаме искрено од сета своја душа, да се сакаме и во овој живот и после смртта. Сакај го својот ближен како самиот себе, рекол Господ Исус Христос (Мк.12,31). После ова, се резбира и молитва од христијанска љубов ќе му биде пријатна на Бога, а успехот на молитвата е благопријатна на Бога.

Свети Ефрем Сирин вели: – Кога молитвата се соединува со љубовта, плод е на разговор со Бога: Врата небеска и се отвара. По своја желба се зближува со Бога и добива што бара.
На крајот, споменувањето на умрените треба да се прави што е можно почесто. Бог понекогаш ги исполнува нашите желби и молитви, веднаш. Он, повеќето ја искушува нашата вера, го испитува нашето трпение и често нашите молитви ги исполнува после долго времени и засилени барања.

По зборовите на свети Макарие Велики: – Понекогаш нашите молитви не се брзо исполнети по некоја неизречена премудрост поради испробување на слободната волја, да би се видело дали ние го почитуваме Бога како верен и вистинит, Кој ветил дека ќе им даде на оние што бараат и дека ќе им ги отвори вратите на оние кои на нив чукаат; да би се видело дали навистина ние веруваме во зборовите Негови; дали до крај ќе останеме во непоколеблива вера; дали внимателно ќе бараме и сакаме; дали од страдањата на стравот нема да се откажеме од Бога; дали нема да се предадеме на мрзливоста, паѓајќи во неверие и разочарување, не трпејќи до крај мисленото искушување на нашата вера и желба.

Затоа, несомневајќи се во успехот на нашите молитви, треба при споменувањето на умрените да ги продолжиме нашите молитви без изоставување и наша силна вера, наша постојаност во молитвите без сомневање дека ќе го смилостивиме Правосудството Божјо.
На Господа Бога Му е угодно, стрпливо да се молиме и да не се сомневаме во успехот на нашите молитви, се’ додека не го добиеме саканото. На таа основа наменетите молитви за умрените, стрпливо и постојано продолжувани, порано или покасно, на умрените ќе им донесе полза. Затоа, Светата Православна Црква молитвите за умрените ги внела во повеќе свои молитви на Светата Литургија, која ќе послужи на земјата до Второто Христово доаѓање.

Кога пред нас би се отвориле вечните бездни, кога би можеле да ги видиме нашите умрени собраќа, нивниот збор, прва нивна молба сигурно би била: – Браќа, молете се за нас на Бога ! Вие, неможете да си претпоставите колку ни е потребно и утешно вашето споменување во молитвите ! Вие, не можете да замислите каква корист и какво богатство ни донесува вашето споменување ! Ќе ви кажеме само едно: Вие со споменувањето ваше во молитвите, ги отварате тајните врати преку кои ни влегува светлост, живот, мир и радост.

Затоа да не останеме глуви на молбите од нашите собраќа. Во текот на целиот наш живот да се молиме со вера и љубов, за мир на нашите души.

Небесниот Отец, Бог на Љубовта, како Милостив и Седобар, нема да ја ускрати својата љубов. Он рекол: – Ако вие, бидејќи лоши, умеете да давате на своите чеда добри дарови, уште повеќе вашиот Отец небески ќе даде добра на оние што Му посакуваат (Мат.7).

АВТОР,
Отец Митко Попоски 1990