ДОБРОТОЉУБИЕ – TOM IV

Светиот преподобен Теодор Студит
301 – 320
Непријателите не опкружуваат насекаде

301.

1. Непријателите нѐ окружуваат и секаде и секогаш неочекувано нѐ напаѓаат, па затоа секогаш да се браниме.
2. Како? – Со стравот Божји и со надежта во Бога, со солзите и со поучувањето од Светото Писмо; со одбраната на умот и одбивањето на лошите помисли.
3. Вчера не пеевте добро. Со тоа се ожалостува Светиот Дух, и место полза – на душата ѝ се причинува штета. Во иднина пејте добро.

1. Во неодамнешните напади на Агарјаните, сите се исплашивме да не паднеме во рацете на тие безбожници. И тоа не беше без причина. А дека има напади на нас и од страна на демоните, за ова и не помислуваме и не се пазиме, не внимаваме, за да не бидеме заробени од духовите на злобата. Знаеме дека нападите на видливите непријатели се во одредено време и за тоа доаѓаат навреме гласови, а со тоа им создаваат можност на оние што сакаат да избегаат – навреме да го направат тоа, а што се однесува до нападите од страна на невидливите непријатели не постои одредено време, зашто тие се секогаш зафатени, и дење и ноќе и секој час со тоа секогаш и секаде да нѐ напаѓаат, така што не ни даваат можност да здивнеме, па затоа од овие напади треба повеќе да се бориме и повеќе да се пазиме, да не станеме плен на овие непријатели, кои настојуваат да ги погубат нашите души.

2. Каде можеме од нив да избегаме? Се разбира, кон Бога, како што пее светиот цар Давид: „Бог ни е нам пристаниште и сила, помошник, на секој кој во мака ќе се најде“ (Псал. 45, 1): и: „Ангел Господов застанува околу оние, кои се бојат од Него, и ги спасува“ (Псал. 33, 7); и уште: „Кои се надеваат во Господа, тие се како гората Сион: кој живее во Ерусалим, нема да се поколеба, ќе живее вечно“ (Псал. 124, 1). Па така, ако имаме страв Божји и вера во Бога, тогаш нема да се плашиме од нашите невидливи непријатели.

Но, да не заборавиме, непријателот е особено силен тогаш кога на опсадените од него им недостасува леб и вода. А што е тоа во нашето духовно војување? – Тоа се словото Божјо и солзите, со кои се храни човечката душа, а кога ги нема нив таа ослабува и станува плен на лошите сили. Апостолот пишува: „Словото Христово изобилно нека се всели во вас“ (Кол. 3, 16) и солзите наши да не бидат скудни.

Но има, како што се вели, и предавство однатре. А какво е ова внатрешно духовно предавство? – Тоа се страстите што живеат во нас и помислите, кои се поттикнувани со телесното мудрување, кои предавнички ги отвораат вратите од градот на нашата душа пред демонските сили. Нив треба веднаш да ги изгонуваме и да пазиме најбудно да не биде преземен градот на нашата душа и ние да не бидеме повлечени од гревот и да не станеме заробеници на погубните страсти, туку да живееме во добродетелите, со кои сме создадени за слава на нашиот Создател и за пофалба на мене грешниот.

3. Вчера ме налутивте со вашето пеење на псалмите. Затоа, ве молам, да пеете убаво и како што треба, а не несредено и нехармонично, а со тоа ме ожалостувате и мене грешниот, а и Светиот Дух, зашто ова е Негова заповед: „Пејте Му мудро!“ (Псал. 46, 7). А не можете да пеете разумно, ако не го запазувате утврдениот ред: хорот да не го започнува новиот стих додека не биде завршено пеењето на претходниот стих; дали се пее протегнато или брзо, тивко или громогласно, пред сѐ, треба да се запазува убавината. Во секоја работа убавината е најубавото својство, зар ова не е повеќе од сѐ во разговорот со Бога, зашто кога го нема ова, тогаш има грди вообразби и расејаност на умот, а кога е присутна убавината, тогаш се запазуваат вниманието, трезвеноста и сладоста, за што сведочи и псалмопејачот Давид, кој говори: „Колку се слатки за грлото мое зборовите Твои, послатки се од мед во устата моја“ (Псал. 118, 103).

Затоа, ве молам, добро да пеете, еден на друг да внимавате како пеете и да се исправате взаемно. Вака, ако пееме разумно, ќе најдеме спокој на нашите души, ќе си даваме еден на друг добар пример и, како во сѐ друго, и во ова да Му угодуваме на Бога, та да бидеме достојни да го наследиме царството небесно.

302.

1. За да се спречи умот да не се занимава со суетни работи и гревовни помисли, треба да го држиме зафатен со богомислие, во соѕерцание на Божјите својства и дела, за ангелските чинови, за живеалиштата на светиите и за овој видлив свет. Со ова се запазува убавината на душата.
2. Убавината на душата, со која е создадена, е загубена со паѓањето во гревот, а се востановува во светото крштение и покајание, како и во подвижничкиот живот.

1. Еве каде треба умот да биде секогаш, еве каде треба да биде и срцето! Во будното внимание према Божјото дело, во бојното поле на подвижништвото, не дозволувајќи да бидеш влечен таму-ваму, како вистински роб. Дали е некогаш водата скудна во морето и воздухот за оној што диши? – Така и во нас не треба да бидат скудни добрите помисли кога очите на нашиот ум се устремуваат кон безграничното море на прекрасните Божји дела, вдлабочувајќи се во нив, умот наш не ќе има време да се занимава со суетата на овој свет или да се заплеткува со лошите помисли. Зашто умот наш, бидејќи е секогаш во движење, не може да биде неподвижен, туку каде го упатуваме, таму незадржливо оди, на левата или на десната страна. Затоа треба да извикува заедно со Давида, ако е од десната страна: „Господи, според волјата Твоја подај ѝ на добрината моја сила“ (Псал. 29, 7), а ако е на левата, тогаш веднаш следниов стих од истиот псалм: „Но Ти го сокри лицето Свое, и јас се збунив“ (Псал. 29, 7). Бог се одвраќа од нас кога нашиот ум се занимава со суетни работи; а нашата душа е во погубна збрканост – кога умот е зафатен со гревовни замисли. Да се трудиме секогаш да го упатуваме кон десната страна и да му даваме да гледа добри виденија. Кои и какви? – Апгелските небесни сили, тамошните неискажливи блага, светлите живеалишта на апостолите, пророците, мачениците и на сите праведници, како и на овој небесен свод, болскавото сонце, светлата месечина, соѕвездијата, како и сите други работи, кои им се достапни на нашите сетива. И не само затоа за да се сопреме на нив, туку преку нив да се издигнуваме кон Создателот на сѐ – кон Бога, и да ја запазуваме неповредена убавината на нашата душа.

2. Зашто Бог нѐ украсил со голема убавина, во почетокот нѐ создал според Својот образ и подобие; иако преку непослушноста и гревот сме се помрачиле и посрамотиле, но Тој пак нѐ облекува со убавина преку Својата благодат „преку бањата на преродување – и обновувањето од Светиот Дух, Кого изобилно Го излеа на нас преку Исус Христос, нашиот Спасител“ (Тит 3, 5-6). Но, кога и таму сме се покажале недостојни, тогаш ни дал и трето средство за враќање на нашата убавина: нѐ оживи, „простувајќи ви ги сите гревови, извршувајчи го ракописаниот закон, кој со своите прописи стана наш непријател, кого Тој го зеде од средината и го прикова на крстот“ (Кол. 2, 13-14), со крстоносниот живот, слично на крштението. – Па така, нека остане душата наша во својата убавина, за да се удостои да чуе: „Цела си убава, мила моја, и дамка нема на тебе!“ (Песна 4, 7). А кога ќе ѝ се случи пак да се оскверни со некој порок, зашто ние не сме постојани и „кој ќе се роди чист од нечист? Ниеден“ (Јов 14, 4), „кој може да каже: ,Го очистив срцето свое, чист сум од гревот свој?“ (Изрек. 20, 9), да побрзаме да се очистиме со солзите на покајанието. И светиот пророк Давид се моли: „Сврти го лицето Свое од гревовите мои и избриши ги сите мои беззаконија“ (Псап. 50, 9), а Бог нѐ повикува преку Својот пророк Исаија, велејќи: „Измијте се, исчистете се; иставете ги од очите Мои лошите дела свои: престанете да правите зло“ (Иса. 1, 16). И блажена е онаа душа, која секогаш се очистува, која се ослободува од лошите наклоности, која само Единиот Бог Го љуби и посакува и која својата смрт секој ден ја очекува со задоволство. – Смртта. Нема сомневање дека смртта ќе дојде и кај нас. И ние ќе треба да си го платиме овој долг задолжителен за сите. – Но, кога би поживеале добро и праведно, да се удостоиме, кога нашите телесни останки ќе бидат изложени пред браќата за последен целив и за опело, душата наша да биде земена од светите ангели и понесена за вечно блажениот живот на небото!

303.

1. Спомнува за оние што го напуштиле манастирот, а потоа и за оние што паднале во ерес и што се развратиле.
2. Ги убедува да се пазат, укажувајќи на тоа, дека непријателот најмногу настојува монахот да го отстрани од правиот пат и да го погуби.

1. Сега има малку слушатели затоа што некои од браќата отстапија, но, ако има и само еден слушател, не треба поучението да биде занемарено, бидејќи Господ вели: „Гледајте да не презрете едно од овие мали, зашто ви велам, нивните ангели на небесата постојано го гледаат лицето на Мојот Отец небесен. Зашто Синот Човечки дојде да го побара и спаси загубеното“(Матеј 18, 10-11). О, колку е неискажливо Божјото човекољубие! Дошол Господарот во вид на роб при робот што избегал од Него, за да го ослободи од ропството на ѓаволот. Дошла вистинската светлина, за да ја побара загубената драхма, за да го повика грешникот од гревовниот мрак. Зар не е неопходно и ние смирените, угледувајќи се на преблагиот Господ, да жалиме за секого од вас и да говориме, дека сме готови да ја дадеме душата за загубениот наш брат? О, кога би бил окрилен, кога би можел да одлетам во секое братство, да ги видам и да им говорам за она што треба да го правиме; и не само на нив, туку и на оние, кои „тргнаа по Каиновнот пат, се фрлија во заблудата на Ваалам“ (Јуда 1, 11). Кои се тие што ги нарекувам вака? – Тоа се Леонтиј, Еремиј и Нектариј, кои отстапија од нас и од верата и кои како награда за тоа добија земни награди, кои, кога би можел да ги видам, јас смирениот, ако и ништо друго не можам да направам, јас би ја положил душата моја за нив. Јас би сакал да ги видам и оние, кои, по моите гревови, ја отфрлија светата схима и се облекоа во облеката на беззаконието и гревот, та да можам уште и да поплачам за нив. Еден од овие е и Пагасиј, за кого се говори, дека стигнал до такво зло што бил поставен за народен управител, дека водел борби, извршил убиства и дека во некој поход и својот живот го загубил. Каква несреќа.! Во каква бездна пропаднал! Тој најнапред избега од братството, потоа тргнал таму каде што го воделе неговите похоти, духовно паѓал и се распаѓал како некое неразумно животно, па кога се откажал и од монаштвото, најпосле, како што чувте, го завршил трагично својот живот.

2. Кога веќе спомнав за сето ова, ве молам, молете се за нив, а вие самите да стоите непоколебливо на својот пат, без ни најмалку да го намалувате вашето подвижничко постојанство, зашто преку мали раслабувања и попуштања душата пропаѓа во бездната на пропаста. Ете зошто ги жалам оние што живеат сами и ги оплакувам, како готов плен на ѓаволот. Зашто, ако волкот ги грабнува овците и од трлото, нема ли полесно да ја раскине онаа, која ќе ја најде надвор од стадото? Зар не знаете со каква омраза ѓаволот диши против нас?

Тој го напаѓа секој човек, а не само смирените монаси; тој се радува на пропаста на многумина, но неговата најголема радост е кога ќе успее да собори некој монах. Затоа, неуморно се труди, демне и се бори: како некој од послушните монаси да го оттргне од неговото послушание, безмолвникот – од неговото безмолвие, столпникот – од столбот, доброволниот затвореник – од неговиот затвор, за да може, по тој пресврт, да ги води како што сака, зашто оние кои остануваат неподвижни на своите места, извршувајќи ги добородетелите, стануваат неуловливи за ѓаволот: се издигнуваат високо над неговите мрежи.

Затоа, да се ползуваме со силата што ни е дадена против ѓаволот, да го прогонуваме, оградувајќи се со стравот Божји, да го победуваме со нашите небесни помисли, да не им дозволуваме на неговите помисли -да нѐ совладуваат, така што на овој начин да одржиме победа над него и да се удостоиме со венец на правдата од нашиот Господ Исус Христос.

304.

1. Да бидеме особено будни во врска со причината на гонењето, зашто непријателот е особено настојчив овде. Колкумина веќе погубил од почетокот на светот? И сега тоа го прави.
2. Како да ги избегнеме неговите мрежи? Со смирение и покорност на предадените заповеди. Овде се изобразува вистинскиот живот – и однадвор и однатре, со укажување на наградите, во воодушевување.

1. Да живееме достојно како гонети за Христа „во потполна побожност и достоинство“ (1. Тим. 2, 2). „како послушни чеда, не постапувајте веќе според поранешните ваши похоти, кога бевте во незнаење“ (1. Петр. 1, 14) и без да ги ослабувате напорите на вашите подвижнички усилби. Зашто гледате, дека „ѓаволот, обиколува како лав што рика и бара некого да проголта“ (1. Петр. 5, 8). А така и сега нѐ гледа како сме измачувани од гонењето, нѐ напаѓа уште посилно, во очекување дека сега полесно ќе ја улови нашата душа. Но, ние да бидеме секогаш будни и да се оградуваме со божествените заповеди. И тој, откако не ќе најде во нас место, си оди посрамен. А, ако најде, тогаш ќе почне сѐ повеќе да нѐ напаѓа, и нема да отстапи додека не нѐ победи и погуби. Зар не знаеме колкумина погубил од создавањето на светот: зар не го довел првиот човек до изгонување од рајот, откако го заробил со гревовната сласт? Не го поттикнал ли Каина кон братоубиство? Не го оттргнал ли Јуда од кругот на апостолите? И не го направил да биде предавник на Животот на сите? Не предал ли на смрт и многумина други, кои немаат број? Тој и сега измамува, поттикнува и ги тера луѓето да прават секое зло и ја проголтува речиси целата вселена: тешко е да се одбегнува од него: за тоа е потребно силно внимание. Зашто тој се обидува да ги улови не само со неуреден и низок живот, туку и преку усилено подвижништво; се труди на сите можни начини да ги одврати луѓето од доброто и да ги вовлече во спротивното. Се видоизменува, подготвува најразновидни стапици и измами, насекаде по земјата поставува мрежи и стапици, за да нѐ улови, како што го видел ова во своето видение блажениот Антониј и добил од Бога укажување дека сето тоа можат да го избегнат само смирените.

2. Па така, да се облечеме во смирение, да не се оддалечуваме од правиот и царски пат, да не свртуваме ни десно ни лево, туку да се сообразуваме со правилата на заповедта, која ни е предадена од нашите свети отци, чие живеалиште е на небото. Умот наш нека се воздржува од лошите помисли, срцето – нека се поучува на божествените зборови, а устата наша – да се отвора само за да Го прославува Бога, очите – да ја гледаат правината, увото – да не ја слуша суетата, рацете – да се пружаат само за извршување на својата работа, нозете – да одат по правиот пат, храната и пиењето да бидат умерени, спиењето – според уставот наш манастирски, никакви излегувања не се дозволени, освен оние неопходните, да не бидеме премногу смели, што предизвикува смрт; ништо неумесно и недозволено да не правиме, туку да биде сѐ уредно и премудро. Таквиот пат не е долг и крајот негов е близу. А каква е наградата за трудовите? Царството небесно, заради кое продолжуваме да се подвизуваме и да се бориме; ако се препнеме и паднеме, да побрзаме да станеме; ако задремеме и заспиеме, да се разбудиме и пак да бдееме. Да ја приморуваме нашата природа, да ги умртвуваме нашите членови на земјата, за да ги придобиеме добродетелите. Сето ова јас го говорам и за себе, зашто и јас ги имам овие немоќи, зашто и јас заедно со вас ја имам истата природа. Да ни даде Господ на сите нас, откако искрено ќе се потрудиме и добро ќе поживееме, да преминеме оттука во добра надеж и да се удостоиме со вечниот живот.

305.

1. Откако ги посочува заповедите на Законот и на Евенгелието, прави разлика меѓу нив, и вели дека оние што не ги извршуваат и едните и другите – царството Божјо не можат да го наследат.
2. Напомнува за нивната страшна судба за време на смртта, на Судот и по осудувањето, и 3.Повикува да се обратат кон Господа во покајание додека не ги затворил вратите на Својата милост.

1. Оној Којшто нѐ создал и од непостоење нѐ привел во битие – Бог, Тој нѐ вовел во овој живот, како во училиште, за да ги научиме евенгелските заповеди на Неговото царство. Па затоа и кога ги испраќал Своите ученици на проповед, им заповедал, велејќи: „Одете и научете ги сите народи, крштевајќи ги во името на Отецот, и Синот, и Светиот Дух, и учејќи ги да пазат сѐ што сум ви заповедал; и ете, Јас сум со вас преку сите дни до крајот на светот“ (Матеј 28, 19-20). Кои се тие заповеди што ги заповедал Господ? Според Стариот завет, било заповедано: „не убивај, не прељубодејствувај, не кради, не сведочи лажно и сите десет Божји заповеди“ (2. Мој. 20 глава; 5. Мој. 5 глава), а во Новиот завет ни дал повозвишени и посовршени заповеди од овие, зашто вели: „Сте слушале дека им било речено на старите: ‘не убивај! а кој убие, виновен е пред судот’. Јас, пак, ви велам дека секој, што се гневи на брата си без причина, виновен е пред судот; а оној што ќе го нарече брата си ,празноглавʼ, виновен е пред Синедрионот; оној, пак, што ќе рече ‘будала’, виновен е за во пеколот… Сте слушале дека е кажано ‘Љуби го својот ближен и мрази го својот непријател.’ А јас, пак, ви велам: љубете ги непријателите свои. Сте слушале дека на старите им било речено: ‘не прељубодејствувај’! Јас, пак, ви велам дека секој што ќе погледне на жена со желба кон неа, тој веќе извршил прељуба со неа во срцето свое. И пак: Сте го слушале уште и тоа дека им било речено на старите: ,Не колни се лажно, а заклетвите пред Господ исполнувајте гиʼ. Јас, пак, ви велам: не колнете се воопшто – ниту во небото, зашто тоа е престол Божји… благословувајте ги оние што ве колнат, правете им добро на оние што ве мразат и молете се за оние што ве навредуваат и гонат“ (Матеј 5, 21-44). Гледаш ли каква е разликата меѓу едните и другите заповеди, меѓу едниот и другиот завет? Едниот забранува дела, а другиот ги забранува самите расположби на срцето, од кои произлегуваат делата, за да не се вкоренува таму гревот. – И сега ние, ако не живееме ни според законот, ниту според Евангелието, тогаш ќе бидеме како незнабошците, и тогаш што ќе доживееме во оној ден? Апостолот вели: „Не лажете се: ни блудниците, ниту идолопоклониците, ни ракоблудците, ни мажеложниците, ниту крадците, ни користољупците, ни пијаниците, ниту хулниците, ни разбојниците нема да го наследат царството Божјо“ (1. Кор. 6, 9-10).

2. Затоа, како и понапред што ви говорев често, така и сега одлучно ви објавувам: никој да не живее според својата волја, никој да не се однесува незаинтересирано кон делото на своето спасение, никој нека не собира злато, никој да не купува робови, да не одгледува коњи и бикови и со никакви слични работи да не се оптоварува, зашто од ова се раѓаат најголемите и најпогубните гревови. А меѓу вас сѐ уште има и некои што упорно ѝ се спротивставуваат на вистината. Но, јас смирениот сум чист од вашата крв, зошто не престанувам да ви ја објавувам Божјата вистина и за мечот што доаѓа против синовите на противењето. Апостолот говори: „Дали, пак, ќе побудиме завист во Господ? Та посилни ли сме од Него“ (1. Кор. 10, 22). „Секирата веќе лежи до коренот на дрвото: зашто секое дрво, што не дава добар плод, се сече и се фрла во оган“ (Матеј 3, 10). Зар не се плашите од овој пример? Зар не треперите од ова застрашување? Зар не се плашите ни од смртта, на која ќе ѝ се потчиниме по малку време? Како ќе ги сретнеме страшните ангели, кои обично доаѓаат да нѐ земат од телото? Како ќе го изминеме оној најкраток пат кога не сме го собрале она што е потребно за тоа патување? Како со нашата нечиста совест ќе застанеме пред Христовиот суд, пред Кого се поклонува секое колено и секој јазик ќе ја каже вистината за себе? Ако се покажеме таму неисправни, тогаш неизбежно ќе бидеме испратени таму, каде што е огнот што никогаш не изгаснува, таму каде што е плачот и крцкањето со заби.

3. Но, за да не ни се случи ова, дојдете да се поклониме, да заплачеме пред нашиот преблаг Бог, да побрзаме пред Него да се исповедаме, со молитва, во скрушеност, со солзи, во молења, во пост, во чистота и во исправен живот. Зашто Тој е очистувањето од нашите гревови; и уште не ги затворил вратите на Својата милост пред нас, не се гнаси од оние што се обраќаат кон Него, но милостиво ги прима, како што ги примил блудницата, разбојникот и блудниот. Ве молам, да се разбудиме, да станеме, да почнеме добро да се подвизуваме, така што како деца што учат добро, кога ги пуштаат од училиште, и радосно трчаат кон своите домови, така и ние, како добри и искрени ученици на Евангелието, кога ќе бидеме разрешени од овој живот, – со радост да се преселиме во вечниот живот.

306.

1. Откако ги пофалил за нивните мпогуплодпи подвизи, ги прекорува оние што не живеат во послушност.
2. Ги убедува своите браќа сѐ повеќе да напредуваат во послушноста, напомнувајќи им дека Оној, што ќе дојде веќе доаѓа и на секого ќе му даде според неговите дела.

1. Со помошта на Божјата благодат, вие имате доверба во мене и му се покорувате на моето смирение: не правите ништо што не сум ви заповедал, а ова е радост и венец не само за мене, туку и за вас, кои уште пред мене си ја поставивте целтта на својот живот: да живеете според заповедите – за добродетелите. Зашто послушникот не може да има ништо послатко, посакано и порадосно од самиот живот според заповедите и ништо да не прави според својата волја. Во тоа и се состои вистинската послушност. Тоа е всушност вистинскиот блажен живот; тоа е многу жален и многу радосен подвиг: жален е кога – некој уште ги има своите грешни желби, а радосен е – кога ќе успее потполно да ја отсече својата волја, како и оној што има смелост да рече заедно со апостолот: „Јас веќе не живеам, туку Христос живее во мене“ (Гал. 2, 20). Зашто, неживеејќи според својата волја, тој, преку својот игумен, живее според волјата Божја, и, „ние, пак, сите со откриено лице, како во огледало гледајќи ја славата Господова, се преобразуваме во истиот лик, од слава во слава, како од Духот Господов“ (2. Кор. 3, 18). Таквиот не се грижи за себе, не се плаши од смртта, живее безгрижен и со ништо неоптоварен живот, предавајќи Му се потполно на Бога. Оној што се потпира само на своите желби и законите на послушанието ги става на заден план, покорувајќи ѝ се на својата волја и на своето самоугодување, неговиот живот е мачен, „да се ослободат од мрежата на ѓаволот кој ги уловил живи за да ја исполнуваат неговата волја“ (2. Тим. 2, 26). Иако другпат може да се чини дека пости, или дека бдее, или дека прави нешто друго добро и богоугодно, но сепак сето тоа не Му е угодно на Бога, зашто „сѐ што не е според верата, грев е“ (Рим. 14, 23). Сѐ она што не се прави според манастирскиот устав, тоа е работа само на оној што го прави тоа и туѓо Му е на Бога и не Му е угодно.

2. Затоа, со право ги прекорувам таквите, а вас ве пофалувам и ве молам сѐ повеќе и повеќе да останете во послушноста, во трпењето, во отсечувањето од својата волја, во верата, во надежта и во љубовта и во сите други послушнички задолженија за лично спасение и за добар пример на целото братство. Ве молам, „зашто уште малку, сосема малку и ‘Оној што иде, ќе дојде и нема да задоцни“ (Евр. 10, 37); ќе дојде последниот ден, во кој, „ќе го изнесе на видело сокриеното во мракот и ќе ги објави намерите на срцата“ (1. Кор. 4, 5). Ќе дојде страшниот и вистински Судија, Кој ќе го приведе послушникот кон послушникот, игуменот кон игуменот, епископот кон епископот, великодостојникот кон великодостојникот, царот кон царот, и еден преку друг ќе го изобличи или ќе го (правда, и „Кој секому ќе му даде според неговите дела; живот вечен на оние кои со трпение во добрите дела се стремат кон слава, чест и нераспадливост; јарост, пак, и гнев на оние што и се непокорни на вистината, а и се покоруваат на неправдата. Неволја и мака за секоја човечка душа, која прави зло, пред се на Јудеец, а исто така и на Елин“ (Рим. 2, 6-9). Затоа треба најмногу да се плашиме од тоа смртниот час да не нѐ најде без добри дела, па затоа треба да се трудиме да се богатиме со добри дела. Нека нашиот непријател ни пречи во извршувањето на добри дела; „тој е човекоубиец од почетокот и не стои во вистината, зашто во него нема вистина“ (Јован 8, 44), но ние ќе употребиме против него храброст и великодушност; ќе му се спротивставуваме со трудови, пост, молитви, моленија, солзи, и тој во ништо нема да успее против нас, поради содејството на нашите борби и помошта од нашиот Господ, Кој ни дава вечна победа.

307.

1. Откако напомнува за добрите плодови на поученијата, ги повикува сите взаемно да се изградуваат во Божјо живеалиште.
2. Потоа ги убедува, откако ќе станат храм Божји, да не дозволуваат тој да биде урнат во нив; а за тоа укажува и на соодветни средства.

1. Никој да не говори дека нашите поученија се напразен труд. Не, ние добиваме голема корист од нив; зашто она што е плугот за земјата и водата за жедниот, тоа се поученијата за оние што ги слушаат со отворено срце. Од што душата обично станува полоша? Од што се несложувањата, раздорите и разделбите во братствата? Зар не од тоа што нема поученија и советувања? Таму каде што има поученија и советувања, таму владее мир, и добар ред, таму почива Светиот Дух. Затоа и јас смирениот се трудам со страв Божји и со љубов да разговарам со вас, да ве советувам, да ве утешувам, да ви напомнувам за она што е добро да го правите и како можете да се спасите од најразличните ѓаволски искушенија. – Признавам дека и вие ми помагате во ова, особено оние што се меѓу првите во братството, а и вие сите сте мои добри помошници во доброто. Апостолот говори: „Јас посадив, Аполос полеа, но Бог направи да израсне“ (1. Кор. 3, 6). Па затоа, ова не е само моја добра работа, туку и ваша, но најмногу Божја, од Кого е секое добро во луѓето. Па затоа, ве молам, сите вас, секој според послушанието што му е дадено, сѐ што правите – правете го за општо добро и израдувајте се взаемно да бидете живеалиште на Светиот Дух. Апостолот говори: „Зашто никој не може да постави друга основа, освен положената, а таа е Исус Христос. Ако некој ѕида врз таа основа со злато, сребро, драгоцени камења, дрва, сено или слама, сечие дело ќе се покаже јасно; судниот ден ќе го покаже; зашто преку оган ќе се открие, и огнот ќе испита какво е делото на секого“ ( 1. Кор. 3, 11-13). Гледате ли како тој ја споредува добродетелта со злато, сребро и скапоцени камења, а порокот – со дрва, сено и слама? И кога ќе се подложат на оган, тие тврдите ќе бидат уште потврди, а другите ќе изгорат и ќе исчезнат.

2. Кон овие зборови дава и други, кои се уште пострашни, велејќи: „Не знаете ли вие дека сте храм Божји, и Духот Божји живее во вас? Ако некој го разори Божјиот храм, него Бог ќе го разори, зашто Божјиот храм е свет, а тоа сте вие“ (1. Кор. 3, 16-17). Навистина, голем дар е што сме се удостоиле да се именуваме и да бидеме храм Божји! Но, колку е големо застрашувањето ако го разурнеме овој храм Божји во себе, кога сме се удостоиле да Го имаме живиот Бог во себе, да Го имаме за свој жител Светиот Дух. Да не дозволиме да станеме живеалиште на страстите! Ние кои сме се ослободиле од гревот, да не дозволиме пак да бидеме заробени од ѓаволот. Туку „да бидеме чисти и беспрекорни во денот на Христос, полни со плодови на правдноста, кој е преку Исус Христос, за слава и пофалба на Бога“ (Филип. 1, 10-11). Срцето наше да биде будно, исполнето со страв Божји! Инаку ќе бидеме уништени од Бога! Да бидеме непрестано напојувани со помислите за смртта, зашто таму каде што има таков страв и такви помисли, таму нема влез за гревот. А кога срцето е нечувствително према ова, кога е скаменето, тогаш лесно бива сеана похотата во него; тогаш биваме раздразнувани и збунувани и не нѐ остава додека пак не се вратиме во добра расположба. Да се зафатиме со труд, да се потрудиме да напредуваме во доброто, а потоа ќе го добиеме ненарушливиот спокој; да почнеме духовно да плачеме, за да ја добиеме радоста во Господа; да почнеме да трчаме по тесниот и стрмен пат, за да го најдеме вечниот живот, до каде што се стигнува по овој пат – И, еве, ова е најголемата трговија! Еве ја најголемата среќа, најголемата од сите можни среќи! Еве ги безграничните и вечни блага, до кои се стигнува преку нашите неспоредливо мали трудови за придобивањето на добродетелите! Преку кратковремени трудови и подвизи добиваме вечни блага!

308.

1. Нашиот живот е сличен на пловење по море.
2. Кормиларот е нашиот ум; тој треба да управува со коработ на животот; да го избегнува бродоломот.
3. Овие поуки не се само за младите, туку и за постарите и за најстарите; зашто и од нив опасноста не е далеку.
4. Да внимаваме – за да не го загубиме она што сме го собирале со голем труд.

1. И човечкиот живот е како море, во кое ние, влезени во нашето тело, како во кораб, духовно пловиме не само понекогаш, како што пловат морепловците, кои ту пловат, ту навлегуваат во тивки пристаништа, туку пловиме непрестано, и дење и ноќе, и по добро време и по разбранувано море. И ова море е лошо и огромно, сразмерно со должината на нашиот живот. Во него има толку страшни бури, кои ги подигаат духовите на злобата и толку многу духовни пирати, демони, кои непрестано нѐ напаѓаат и се обидуваат да нѐ потонат, така што не можеме да го кажеме нивниот број. Затоа псалмопеачот Давид извикува: „За да не ме потопи водниот вртеж, и длабината да не ме проголта, да не ја затвори над мене бездната својата уста. Услиши ме, Господи, зашто блага е Твојата милост: поради големата Твоја милосрдност, погледај ме“ (Псал. 68, 15-16). А, ако Давид, тој и таков човек, се плашел и се молел да не биде потопен, да не задреме и да не пострада, што ќе кажеме ние смирените, и колку треба да се плашиме и да се молиме, за да не пострадаме?

2. И нашиот ум, слично на кормилар, кога е буден и внимателен, ги одбива бурите на страстите, па е малку попрскуван од нападите на лошите помисли, а кога е предаден на мрзливост и неработење, тогаш е напаѓан од страста, која го заплискува и удира, го исполнува неговиот кораб, а кога ќе се преполни, претрпува страшен гревовен бродолом, за што е страшно и да се чуе, а камоли да се доживее. Ете, толку е страшно и опасно пловењето на нашиот живот! Затоа треба будно и внимателно да го држиме кормило на нашиот кораб, одбивајќи ги далеку страстите и исфрлајќи ги веднаш навлезените во нас лоши помисли, така што, ако се задржат во нас, можат да го потонат коработ на нашата душа.

3. Кога го говорам ова, јас ги немам предвид само младите и најмладите, туку и старците, кои се веќе долго време во подвижништвото, зашто ѓаволот и нив не ги остава незасегнати и често ги доведува до паѓање, паѓање страшно, за кое некаде говори богоносниот Василиј Велики: „Навистина, страшна глетка: по пост, по строг живот, но продолжителни молитви, по многу солзи, по дваесет годишно и триесетгодишно воздржување, заради невнимателност и мрзливост на душата, одеднаш и долгогодишниот подвижннк постанува лишен од сѐ!“ (том IV, стр. 222, руски превод). Ова јас смирениот сум го слушал и гледал, сум го оплакувал и го оплакувам, помислувајки како таквото богатство добродетели, собирани во текот на многу години, во еден миг се разграбува од лукавиот ѓавол, оставајќи го подвижникот на побожниот живот ограбен и испустен. – Толку е голема тајната на нашето спасение и таква е омразата на ѓаволот против нас, не можејќи да поднесе да нѐ види како се издигнуваме кон небото, од каде што паднал тој.

4. Но, иако е тој таков и со таква жестина вооружен против нас, па и ние, и малите и големите, и младите и старите, сите еднодушно да решиме, со Божја помош, да не дозволиме, поради невнимание, да го загубиме она што сме го собирале во текот на многу години со многу труд и подвизи: одречување од светот, послушност, целомудрие, солзи, првото и второто исповедништво во одбрана на иконите. Но, да бидеме и понатаму бодри, да го држиме подигнато едрото на нашата надеж, да бидеме водени од ветровите на Светиот Дух, така што, кога ќе дојдеме до крајот на нашиот живот и ќе влеземе во пристаништето на бесмртноста, – со богатството на нашите добродетели да го придобиеме царството небесно.

309.

1. Вчера дојде при нас царскиот пратеник и сите ние се исплашпвме, знаејќи дека царот не е расположен према нас. Ако знаевме дека тој има кон нас подобра расположба, поинаку ќе го прсчекавме неговиот пратеник. Така и душата ќе го пречека гласникот на смртта: радосна ако е уверена дека е Бог добро расположен према неа, а со страв и треперење, ако не е уверена во тоа.
2. Да се измириме со Бога и да станеме пријатели со ангелите. Кон ова да ги додадеме: покајапието, солзите, будноста над себе, взаемната молитва, а особено причестувањсто со Светите тајни.
3. Изложува како треба да се пристапува кон Светите тајни и колку е тоа спасоносно, како и колку е жалосно што ретко се причестуваме, со поука: во иднина почесто да се причестуваме.

1. Вчера, кога дојде при нас царскиот пратеник, сите ние се вознемиривме извонредно многу; бевме преплашени од неговото ненадејно пристигнување. А потоа, кога разбравме дека не дошол заради нас, веднаш се ослободивме од стравот. Ве прашувам: зошто толку многу се исплашивме? Од сознанието што царот не само што не е расположен према нас, туку и не мрази и презира. А, ако царот не сакаше, ако бевме во бројот на неговите блиски пријатели, зар не би му се зарадувале на доаѓањето на неговиот пратеник и на други личности што му се блиски, кога би знаеле дека секогаш се однесува благонаклоно према нас? Но, зошто почнав да говорам и со вас за ова? Затоа што и душата, која има добар живот со тоа заслужува Бог да има добра расположба према неа тогаш кога таа ќе излезе од своето тело, тогаш Небесниот Цар ќе испрати по неа ангели. Тогаш таа нема да се исплаши од нив, туку со радост заедно со нив ќе појде при својот Господ. Но, ако не е добра, тогаш таа ќе се исплаши и ќе се збрка, зашто ќе нема доверба према себе и од никаде нема да очекува помош и утеха. Овде додека сме на земјава, и пријателот може да ја успокои душата и да го оддалечи стравот, а тогаш никој не ќе може да и помогне; и тогаш, ангелот немилосрдно ќе ја земе бедната душа. Кога ги слушаме овие зборови зар не чувствуваме страв во нашата душа? А, ако само слушањето за ова предизвикува ваков страв во нашата душа, каков ли ќе биде нашиот страв кога ќе се најдеме во таква вистинска положба? – И како душата тогаш ќе застане пред Христовиот суд? „Река огнена излегуваше и минуваше пред Него: илјада илјади му служеа, и десетина илјади по десет илјади стоеја пред Нсго: седнаа судиите и книгите се отворија“ (Дан.7, 10). Вака е според светиот пророк Даниил, а Судијата е страшен и неумолнв; ќе бара одговор и за секој празен збор, како што е речено во Евангелието (сп. Матеј 12, 36). Како душата тогаш ќе го истрпи сето тоа? Навистина, „страшно е да се падне во рацете на живиот Бог“ (Евр.10, 31). А уште пострашно ќе биде за неа кога ќе ја чуе најсправедливата пресуда и кога ќе биде предадена на бескрајни маки.

2. Затоа, ве молам, пред да дојде нашата смрт, да се измириме со Бога, да ја добиеме Неговата добра расположба према нас; да станеме пријатели со Неговите ангели, кои ќе дојдат по нашата душа, нашето духовно око да биде будно и умот наш непобедлив; да не им се предаваме на страстите, што не привлекуваат; ако некогаш се препнеме и паднеме, што побрзо да станеме; со многу солзи да ги гаснеме нажежените стрели на лукавиот и место тоа да ја засилуваме нашата љубов спрема Христа. Апостолот говори: „Голема сила има усрдната молитва на праведникот“ (Јак. 5, 16). Затоа имаме потреба од взаемна молитва, од молитва еден за друг: од взаемни молитвени спомнувања. Многу можат да ни помогнат солзите и скрушеноста, а најмногу од се причестувањето со Светите тајни. Не знам зошто, но вие се однесувате немарно према нив, и многу се вчудоневидувам. Во неделите, сепак, има причесници, но во другите денови никој од вас не пристапува. Додека бевме во манастирот имаше причесници секој ден, а сега ова се случува многу ретко, па дури ова некаде воопшто го нема.

3. Кога ви го говорам ова, јас, се разбира, не ви велам дека кон Светите тајни треба да пристапувате немарно и неподготвено. Зашто е напишано: „Човек да се испита самиот себе и потоа да јаде од овој леб и да пие од оваа чаша. Зашто, кој ќе јаде и пие недостојно, тој го јаде и пие своето осудување, бидејќи не го разликува телото Господово“ (1. Кор. 11, 28-29). Не, јас тоа не го сакам; да не биде! Но, сакам да горите од желба да се причестувате, колку е можно повеќе претходно да се очистувате и на тој начин да се удостојувате со Светите Дарови. Зашто Светите Дарови се присоединување со животот, како што говори Господ: „Јас сум живиот леб што слезе од небото; кој јаде од овој леб, ќе живее вечно: а лебот што ќе го дадам Јас, е Моето тело, што ќе го предадам за животот на светот“ (Јован 6, 51). И пак: „Кој јаде од Моето тело и пие од ‘Мојата крв, ќе биде во Мене и Јас во него“ (Јован 6, 56). Го гледаш ли овој неискажлив и неизмерлив дар? Не само што умрел Господ за нас, туку и ни се предава Себе за наша храна. Што може повеќе од ова да ја покаже Неговата љубов према нас? И има ли нешто поспасително за нашата душа? Ако сега никој не се лишува од својата обична секојдневна храна; и ако не ја земе во себе, крајно се вознемирува, тогаш како може да се сфати следново: кога ни се нуди не обичен леб, туку леб на животот, и не обична чаша вино, но чаша на бесмртноста, да се однесуваме вака незаинтересирано дали некој се причестил или не, сметајќи го ова како нешто што не е потребно? Ова ја покажува нашата голема неразумност и духовна непросветеност! Ако ова досега и било, ве молам, по ова, да не биде веќе вака, сега кога ја знаеме силата на Божјиот дар; туку секогаш, да се очистуваме според нашите сили, да пристапуваме и да се причестуваме со Светите тајни, кои осветуваат. А ова, како што мислам, а така е навистина, силно ќе ни помага да се пазиме чисти, да се подготвуваме за Светата причесна и да ја очекуваме. А кога сме рамнодушни кон причестувањето, на страстите им се дава поголема слобода да ни пристапуваат и да не уловат. А ова нека ни биде и подготвување за пат кон вечниот живот, за којшто треба да се удостоиме да го добиеме, по благодатта и човекољубието на нашиот Господ Исус Христос.

310.

1. Напред, напред по патот на добродетелта!
2. Како? – Секој ден поминувај го во извршување на она што си должен да го правиш: за што имаш и соодветна програма.
3.Поттикнување: убавината и сладоста на добродетелта, и погубноста на гревот.
4. Зошто немаме успех? Од неискреноста на желбата.

1. Добродетелта е секогаш подвижна; таа секогаш се движи напред. Оние што ја имаат, таа секогаш ги влече кон совршенство. Покажувајќи го ова, апостолот вели: „Не затоа што веќе достигнав, или дека веќе постигнав совршенство, туку се стремам да го достигнам она со кое Христос ме достигна мене. Браќа, јас не мислам дека сум го достигнал тоа; но едно правам: го заборавам она што е зад мене, а се стремам кон она што е пред мене, трчам кон целта – кон наградата на горното призвание од Бога во Исус Христос“ (Филип. 3, 12-14). Така што никакво застанување и задржување во добродетелта не треба да има, зашто задржувањето овде е почеток на скршнување кон злото. Не, ние да не стоиме на патот на добродетелта, туку секогаш постепено да се движиме напред и, како и секогаш, да растеме од сила во сила, „додека сите не го достигнеме единството на верата и познанието на Синот Божји, до состојба на совршен човек, до мера на возраста на Христовата полнота“ (Ефес. 4, 13).

2. А како можеме да го правиме ова? Ако секој ден го минуваме така: ревносно да го извршуваме она што е потребно. Еве, како пример да го земеме ова: штом ќе се разбудиме, да побрзаме на молитва; потоа усрдно да се зафатиме со нашата работа: да пееме и да Му воспеваме во срцата наши на Господа, а воедно со тоа да работиме и со нашите раце, Кога ќе заврши денот, со благодарност и со скрушеност да појдеме на спиење. Со вакво менување на работите во текот на денот да се исполни она што го рекол светиот Давид: „Ден на денот објавува, и ноќ на ноќта знаење открива“ (Псал. 18, 2). Да не ни помине ни еден ден во рамнодушност према нашите работи, ниту мислите и срцата наши да бидат пленети, ниту во текот на ноќта на телото наше да му даваме премногу спокој и ништо срамно да нема кај нас! Да го нема ни со мисли, ниту со дела. Зашто словото на вистината од нас бара: не само телото наше да биде чисто, туку и душата да ни биде чиста.

3. Ако имаме желба да посакаме нешто, тогаш има ли нешто повредно за сакање од самата добродетел, чиј вкус е сладок и незаситлив? Ако сакаме да се насладуваме со убавина, има ли нешто подостојно од Господа, со чија убавина се разубавува се? А лошите желби, кои ја полудуваат душата, ја раскинуваат душата пожестоко и од најдивиот звер, така што од нив немаме никакво задоволство, туку само ни го прават тежок и мачен животот. Апостолот говори: „телото и крвта не можат да го наследат царството Божјо, ниту распадливоста ја наследува нераспадливоста“ (1. Кор. 15, 50). И кажи ми: кого гревот го пленил, а не го посрамил, не го уништил и на смрт не го предал? И кого добродетелта, кога го опфатила, не го издигнала и не го покажала прекрасен во светот? Земи ги од многумината само овие двајца Амнона и Јосифа. Зар едниот од нив блудот не го доведе до смртно посрамување, а другиот запазувањето на целомудрието пред Египтјапката не го направило да стане совладетел на египетскиот фараон? Толку е добродетелта достојна за сакање и љубов, толку е спасоноспа! А гревот е одвратен, грд и погубен! Но, сепак, ние луѓето паѓаме во голема заблуда: место животот ја одбираме смртта, место светлината темнината, место нераспадливоста распадливоста. Има ли нешто што е повеќе за сожалување?

4. Зошто, кога веќе сакаме да бидеме љубители на доброто, не можеме да бидеме такви? Затоа што тоа не го сакаме искрено и вистински, туку го правиме тоа не со цела душа, па, билејќи имаме слободна волја, ние го одбираме она што го сакаме, односно кога искрено би го сакале доброто, доброто би го избрале. Вистина е, дека нашиот лош живот во младоста ги прави нашите лоши навики несовладливи. Но, што говори апостолот? „Ви зборувам како човек, поради слабоста на вашата човечка природа. Како што ги препуштивте органите на вашето тело во телесна служба на нечистотата и беззаконието за беззаконие, така и сега оставете ги деловите од вашето тело да и робуваат на правдноста која води во светост“ (Рим. 6, 19). Значи, во спротивност на гревот, ние сме сега должни да покажуваме ревност према добродетелта. Да продолжуваме и понатаму да тропаме, и секако преблагиот Бог ќе ни ја отвори вратата, затоа што го правиме она што Му е угодно и ќе ни подари живот вечен.

311.

1. Се упокоил некој од достојните за пофалба и се дава поука како да се угледаме на него. 2. Советува да си спомнуваме за смртта и со тоа да ја засилуваме нашата ревност, како што правеле сите светии.
3. Се нарекува блажен оној што постапува така и предлага и ние сите да бидеме такви.

1. Сега веќе конечно се уверивме дека нашиот брат Теосост се упокоил. И треба да кажеме нешто за него, зашто тој беше искусен духовник, за кого имаат многу пофалби и монасите и мирјаните; кој знаел да слуша и да ислушува, но и него го слушале, а тоа што ги искуси и исповедничките страдања, може и на искушуваните да им помогне. Преку тоа добил многу добри чеда во Бога, подложувајќи се на тешкотии и страдања, на не мали и не лесни гонења и искушенија, во кои го завршил својот земен живот и се преселил кај Господа. Но, зошто ви го говорам сето ова? Затоа, за во овој наш брат и ние да ја согледаме нашата иднина, односно, ако поживееме добро и свето, ќе бидеме по нашата смрт пофалени од другите и ќе послужиме како поттикнувачи на добра ревност за идните поколенија. А, ако не живееме добро, не само што нема да бидеме пофалени, туку ќе бидеме предадени на вечни маки, за што е тешко и да се помисли, а камоли да се говори.

2. А ти, еве, за што треба да помислиш: дека еден по друг си одиме од овој свет и за тоа каде одиме, како и за тоа дека нашиот живот на земјава е за кратко време, дека нашите денови се изброени, за да поживееме само извесно време, колку што е потребно да бидеме испитани и проверени и за придобивање на добродетели, а потоа да преминеме таму, каде што ќе живееме вечно. Размислувањето на ова е дело разумно, и оној што размислува за ова тој секогаш се плаши и трепери, тој секој ден доброволно умира, секој ден го очекува резрешувањето од своето тело и со тоа ја поттикнува својата ревност да ја извршува работата што му е доверена, своето послушание, и непрестано и неуморно се труди во се што е добро. Зашто од каде се натприродните подвизи на светите? Откаде е нивната послушност дури до самата смрт? Од каде им е непобедливата трпеливост на мачениците и тогаш кога ги сечеле деловите на нивните тела и кога ја пролевале нивната крв? Не е ли сето ова од сознанието за брзата минливост па земниот живот и за ненадејноста на нашата смрт, за тоа дека ќе треба да застанеме пред Страшниот суд и за бескрајните пеколни маки? Оттаму е секое добро кај нив, оттаму им е силата, со кои ги претрпеле страшните страдања како да биле во туѓо тело.

3. Блажена е душата што мисли за сето ова и дење и ноќе, која го минува овој живот како туѓинка, која живее како придојдена и која го очекува оној блажен и бескраен живот, за кој говори апостолот: „И секое создание со нетрпение го очекува откривањето на синовите Божји, зашто и созданието не и се покори на суетата доброволно, туку по волјата на Оној Кој го покори, а со надеж, дека и самото создание ќе се ослободи од ропството на распадливоста при славното ослободување на чедата Божји“ (Рим. 8, 19-21). Гледаш што се ветува? Се ќе се претвори во нераспаѓање, а и самата твар од ропство ќе премине во слобода! Таков ќе биде оној ден, за кој вели светиот Давид: „Бидејќи Господ Бог сака милост и вистина, дава благодат и слава; Господ не ги пишува од блага оние, што одат непорочно“ (Псал. 83, 11), и светиот апостол Петар вели: „За Господ Еден ден е како илјада години, и илјада години – како еден ден“ (2. Петр. 3, 8).

Таму да ги свртуваме и умот и срцето; таму да ги пренесуваме нашите желби; таму нека бидат пренесувани и нашите мисли и помисли; да се занимаваме со тие и такви работи, па така да се скриваме од кнезот на овој век, кој има власт да не искушува, но кој е немоќен да не победи кога сме заградени со оружјата на нашето подвижништво, кои ви посакувам јас смирениот не само да ги одгоните, туку и да ги победите и да го добиете венецот на правдата од нашиот Господ Исус Христос.

312.

1. Можат да се радуваат само вистинските монаси заради тоа што не се грижат за земните работи; тие се грижат само за едно: како да Му угодат на Бога и како да го запазат своето девство.
2. Тие и немаат зошто да жалат: нивните гревови се простени; а оние кои се ранети од грешните помисли и од страстите ее измачувани од борбата, која им подготвува венци; потребна е само храбра борба и победа над непријателот.
3. Да се радуваме, скоро ќе дојде Оној Кој треба да дојде.

1. Апостолот им заповеда на сите: „Радувајте се секогаш во Господа“ (Филип. 4, 4). Обично се радуваат само вистинските монаси, кои не се грижат ни за жена, ни за деца, ни за слуги, ни за пари, ни за имот, ни за нешто друго, за што се грижат оние кои се грижат за своето тело. Тие имаат само една грижа: како да Му угодат на Господа, а да се грижи човек само за тоа, значи секогаш да се радува во Господа. Зашто таму каде што има семејство, слуги и се друго, таму се појавуваат многу грижи, а ова е искршување на духот, кое им го дал Бог на синовите човечки, за да се искршуваат во него, според реченото од Соломона (Проп. 1-2): таму не може човекот да се радува во Господа кога спомнатите работи го оттргнуваат умот од спомнувањето за Бога и не може да се радува. И ние кои се наоѓаме меѓу оние што се призвани во монаштво, да се радуваме и да се радуваме еден на друг, чекајќи за нашето девство награда од Бога, Кој ветил да им даде награда и на оние што му подале на жедниот чаша студена вода, а камоли за вакви големи и натприродни делувања. Зашто, девството е голема и натприродна работа; тоа е еднакво со животот на ангелите и го воведува човекот во првобитната состојба, која била во рајот, кога немало ни брак, ни ропство, кога животот бил без потреби и без жалости.

2. Ако некој рече дека не се радува и дека е тажен, тогаш кажете ми од што е тоа неговата тага? Дали затоа што пред монаштвото направил многу гревови? Но, тие се веќе простени затоа што се исповедал, што се откажал од светот и што го примил јаремот на послушанието. И дали затоа што секојдневно добива рани од грешните помисли? Но, ако ги одбива, ако не се согласува со нив, тоа е знак дека ќе биде овенчан како победник. Зашто никој не е одликуван и овенчуван ако не навлегувал во борба, го наградуваат само борецот, оној што храбро се борел против непријателот и кој одржал победа над него. Гледате ли дека токму она, на што укажуваме како на причина на нашата жалост, дека таму е изворот на нашата радост? Да се радуваме со духовна радост и храбро да се бориме против демонските искушенија; да ги одбиваме демоните со силата на молитвите и молењата, а мрежите нивни да ги раскинуваме со смирението и послушноста; да ги обгоруваме со солзите и сокрушеиијата, како фараонот и неговите војски; преку самоизобличување и исповед да ги одгонуваме далеку од себе и со сите наши добри дејствувања, со Божја помош, да ги победуваме. На тој начин, иако се многу и разновидни неговите искушенија, иако е тој многу итар и опитен во својата злоба и во своите искушенија против нас, иако го знае најпогодното време кога треба да не нападне, барајќи да не умртви, иако знае да се прикажува дека сме го победиле, а потоа ненадејно пак да ја нападне нашата душа, кога таа не е подготвена и да прави со неа се што сака, да бидеме будни и трезвени, не давајќи му сон на нашето умствено око и срцето наше да гори со љубов према Бога, и така, на тој начин, да останеме неизмамени и непобедени.

3. Ве молам, да не бидеме малодушни во борбата, ниту да попуштаме во судирите со непријателот; близу е крајот на борбата и на подвизите; да издржиме само уште малку. ќе дојде Господ и нема да задоцни: или во смртниот час на секого од нас или при крајот на светот, кога ќе се покаже од небото заедно со ангелските сили во огнен пламен и во слава неискажлива: „И ќе го види секое око, и оние што Го прободеа; и ќе се расплачат пред Него сите племиња на земјата“ (Откр. 1, 7). Колку е страшно и неописливо ова видение! Тогаш ќе се зарадуваат оние што се подвизувале со добар подвиг, кои останале непоколебливи во искушенијата, љубителите на добриот и побожен живот, совршените извршители на своето послушание и кои во се Му угодувале на Бога. Да ни даде Бог и ние да се присоединиме со нив и заедно со нив да се насладуваме на вечните блага во Христа Исуса, нашиот Господ.

313.

1. Изменлив е човечкиот живот. Таков станал уште од првородениот грев.
2. Ние што сме се откажале од светот и кои сме се ветиле оти ќе бидеме послушни се ослободуваме од изменливоста, но за ова е потребно храбро и непоколебливо да стоиме во подвизите.
3. Да бидеме будни и трезвени, да се пазиме во чистота; а ако погрешиме, веднаш да се каеме и да се исправуваме.

1. Да чуеме што говори апостолот: „Ова ви го велам, браќа, зашто времето натаму е кратко, та оние, што имаат жена, да бидат како да ја немаат; и кои плачат – како да не плачат; и кои се радуваат – како да не се радуваат; и кои купуваат – како да немаат ништо, и кои се ползуваат со овој свет – како да не се ползуваат; зашто ликот на овој свет е минлив “ (1. Кор. 7, 29-31). Што значат зборовите: „преоден е обликот на овој свет?“ Означуваат дека се минува и се менува; нема постојанството ни во еден единствен ден: вчера јасно и ведро, денес облачно; вчера убаво време, денес невреме; еден се издигнува на високо, а друг паѓа од височината на своето достоинство; еден од богат станува сиромав, а друг од сиромав станува богат. Нашиот беден живот е изложен на голема изменливост: ништо не е постојано. Од што станало вака? Од нашата древна неразумност. Затоа што не сме ја сметале вредна Божјата света заповед, која ни била дадена во рајот; сме биле измамени од прелеста на змијата, па затоа со право сме положени на овој многустрадален и изменлив живот. Затоа и станало домостроителното воплотување на нашиот Господ Исус Христос, кое не издигнува во нашата првобитна состојба и го обновува и востановува оној живот, кој бил без жалости и страдања. Затоа е мудро и разумно: среде непостојаностите да бидеме постојани и среде изменливостите да живееме неизменлнво. На кого му е својствено ова? На никого, освен на оние, кои се распнале за светот и тргнале по Христа.

2. Ве молам, да стоиме храбро, да бидеме непрестано будни и трезвени. Но, ние сме такви затоа што, со помошта на Христовата благодат, се откажавме од светот и и се предадовме на прекрасната послушност, преку која настанува во нас издигнувањето кон нашата древна состојба. А, бидејќи сме биле изгонети од рајот поради нашата непослушност и непокорност, Бог благоволил пак, преку послушност и покорност, да не врати при Себе. Да се радуваме затоа што се наоѓаме во состојба на послушност, зашто само таа ги воведува луѓето во вечниот живот. Но, при ова е потребно да имаме: постојанство во подвизите и трпење во страдањата. Зашто, ако телесната победа се добива преку многу труд и пот, толку повеќе никој не може да биде победник во бојното поле на духовното живеење ако не е храбар и постојан.

3. Ете затоа, ве молам, да бидеме храбри, непрестано да бидеме будни и трезвени, нашите желби да ги устремуваме кон Бога и умот наш постојано да биде зафатен со созерцанија за Него; да се миеме со солзи и со скрушеност, а да се просветуваме со молитви и моленија и преку нив да ја привлекуваме благодатта на Светиот Дух. Зашто Бог со ништо толку не се насладува како со душа, која е чиста од страстите. И ни една цветна градина со многу цвеќиња не дава такво благоухание како онаа душа, која пријатно мириса со своите добродетели. Ако ни се случи некогаш да задремеме, што побрзо да се разбудиме; макар и седумпати на ден и да згрешиме, но седумпати и да се покаеме, и Бог ќе не прими. Па макар и седумдесетпати вака да пострадаме, но, ако се покаеме толкупати, нема да бидеме лишени од надежта на помилување според божественото ветување. Само, ве молам, да бидеме постојани и да не бидеме мрзливи да стануваме секогаш кога ќе паднеме. Близу е веќе крајот на подвизите, близу се радостите и веселбите, близу се и венците на правдата, со кои да се удостоиме сите, по благодатта и човекољубието на Господ Исус Христос.

314.

Еден од нашите браќа ненадејно почина. Затоа најискрено ве советувам да бидеме подготвени за нашето излегување од телото и, мислејќи непрестано за ова, да бидете постојани во извршувањето на Божјите дела.

Дојдете, да го дадеме заветот во врска со нашиот последен ден; дојдете да се измириме со Бога пред да настане неодложниот час на смртта, зашто Господ говори: „Мртвите не Те спомнуваат Тебе; во пеколот кој ќе Те слави Тебе?“ (Псал. 6, 5). Зар не гледаме како секој ден биваат земани нашите браќа? Зар не гледаме дека сме како овци одредени за колење, на денес сме живи, а утре не нема? Еве, земен е и братот Ливериј, чиј крај ја скруши мојата смирена душа, зашто, како што велат, го нашле ненадејно умрен во неговата ќелија, како лежел настрана, како да спие. Ете, таков е неговиот крај! А каков ќе биде нашиот, не знаеме, не знаеме ни со каква смрт ќе умреме. Не знаеме дали ќе дојде ненадејно или со нешто ќе ни биде претскажана? Дали ќе биде на копно или на море? Дали кога ќе бидеме окружени со нашите браќа или кога ќе бидеме сами? Пророкот прашува: „Кој го разбрал Духот на Господа, и Му бил Нему советник и Го учел?“ (Иса. 40, 13), за да го знаеме денот и часот, местото и нашиот земен крај? Навистина, страшна е пресудата на смртта и страшно е да се падне во рацете на живиот Бог. Затоа, ве молам, секогаш да бидеме во подвиг, секогаш со внимание, секогаш во работа што Му е угодна на Бога. Така, велат, некој добил голем чин, друг се збогатил, трет станал цар. А што е сето тоа? Тоа е се како сон и така брзо минува. „Од Твојата закана, Боже Јаковов, задремаа коњаниците“. „Секоја плот е трева, сета убавина нејзина е како полско цвеќе“ (Иса. 40, 6). Божјите избраници направиле прекрасна трговија, тие добиле чинови, кои никој нема да им ги одземе. Какви чинови? Едни ангелски, други – пророчки, трети маченички, четврти преподобни, а некои и пониски од овие, но и тие се спасителни. Нивните имиња се запишани во книгата на животот, нивната слава е неминлива, а радоста неискажлива. И ние да се угледаме на нив, и секако ќе добиеме некој од овие чинови, зашто голема е и пребогата Божјата благодат, и на секого што бара му го дава својот добар дар, на малиот и на големиот, на мудриот и на немудриот, на старецот и на младичот. Ако не се угледаме на овие, небесниот Домаќин нема да ни дозволи да седнеме на свадбената гозба и ќе рече: „Тешко му на оној човек преку кого Синот Човечки ќе биде предаден; добро ќе беше за тој човек, да не се беше родил“ (Матеј 26, 24). За секого е јасно дека овие зборови се однесуваат на предавникот Јуда, но тие се однесуваат и на секој, којшто го предал своето сопствено спасение. Не мислиме за јавувањето на великиот Бог и Спасителот наш Господ Исус Христос. Не помислуваме ни за страшната пресуда на неподмитливиот Судија против сите што ќе бидат од левата страна. Не го замислуваме огнот што не изгаснува и незамисливите вечни маки. Кој ќе го сфати сето ова? Кој е разумниот кормилар, кој добро ќе го управува својот кораб и ќе ја запази својата душа да не биде потопена од духовите на злобата? А ние, бидејќи, со помош на Божјата благодат, сме го избрале тивкиот и спокоен живот, да се трудиме уште малку мудро да го раководиме нашето духовно пловење и добродушно да среќаваме се што ќе не сретне на животното патување, оградувајќи го секој наш член со стравот Божји. Да му забраниме на окото да гледа љубопитно, увото да не го прима суетното слушање, јазикот никого да не осудува, како што говори братот Господов: „Кој го озборува братот свој или го суди, тој го напаѓа Законот. А ако, пак, го судиш Законот, тогаш ти не си извршител на Законот, туку судија“ (Јак. 4, 11), а раката да работи, зашто според апостолот: „Кој не сака да работи, тој нека и не јаде“ (2. Сол. 3, 10); нозете да одат право по патот на мирот; срцето „не давај да застрани срцето мое кон зборовите лукави, да врши грешни дела заедно со луѓето, кои вршат беззаконија; јас нема да се здружам со нивните избраници“ (Псал.140, 4), туку „се да се врши чесно и уредно“ (1. Кор. 14, 10), така што, откако ќе поживееме добро, да се удостоиме со вечните блага.

315.

1. Пази ја верата, а треба да преуспеваш и во добриот живот, особено во целомудрието, против кое особено војуваат нашите непријатели, кои се меѓу нас.
2. Тие почнуваат да не напаѓаат со срамни помисли, а потоа ја распалуваат телесната похот и доведуваат до извршување и на самото дело, а најпосле не прават многу похотливи.
3. Како да го избегнеме сето ова? Да им се противиме на помислите, да почнеме да се молиме штом ќе се појават.
4. Да се противиме и со нашата мисла, така што, ние што сме посиновени по благодатта, да знаемека преку гревот стануваме слуги на ѓаволот, да се противиме како на оваа страст, така и на други.

1. Има две добродетели, кои го изградуваат спасението на човекот: верата и љубовта. Кога би видел да грешите во нешто во верата, тогаш би почнал да ви говорам за неа, трудејќи се на секој начин да ве доведам до православното верување. „Без вера не е можно да Му се угоди на Бога; бидејќи оние кои доаѓаат кај Бога, треба да веруваат дека Тој постои и дека ги наградува оние кои Го бараат“ (Евр. 11, 6). Но, бидејќи, благодарение на Христовата благодат, вашата вера е здрава, затоа, нема да ви говорам за неа, а ќе поговорам со вас малку за дејствителниот живот, чиј двигател треба да биде љубовта. Па затоа, ве молам, како секогаш, така и сега, да не го занемарувате подвижништвото, да се трудите за господарењето над помислите, за скапоценото сокровиште на девството, кое, според Божјата милост, со љубов сме го прифатиле, а против кое непријателот со сета своја сила ги насочува своите искушенија, барајќи, преку неговото грабнување, да ве лиши од спасение. Зашто знае тој дека со оваа добродетел ние стануваме слични на Бога, а напротив, го загубиме ли девството, ние се придружуваме на неразумните животни, како што е напишано: „И човек со почест ова не го разбира; па заприлегува на животните, со кои се поистоветува“ (Псал. 48, 12).

2. О, колкумина пленил нашиот соблазнувач од создавањето на светот преку плотската похот! Но, и до сега не престанува тој да ги измамува не само младите, туку и старците, не само мрзливите, туку и вредните; тој се користи со ова оружје речеси против секоја душа. Тој почнува да го подготвува овој отров со всејување на неумесни мисли, а потоа го распалува срцето со похотите на телото и крвта, го тера да каже нешто од она што е забрането, а потоа му внушува смелост да ги допре своите членови, како што говори апостолот: „Похотата, откако ќе се зачне, раѓа грев, а гревот, извршен, раѓа смрт“ (Јак. 1, 15). Да бегаме од оваа вечна смрт, да бегаме од оваа многу страшна душевна болест. Ми се чини дека оваа болест е слична на чешање. Како што оној, што има јадеж, кога се чеша со своите нокти и си причинува големо задоволство, а всушност не добива задоволство, туку тешки рани, и со тоа се чеша се повеќе и повеќе, така и оној што ја има похотната страст, не добива од неа задоволство, туку мака и болка, не наситување, туку празнина, не спокојство, туку страшен немир. Тој станува очаен, плашлив, плашлив дури и од својата сопствена сенка, а не само од идниот суд.

3. Но, како да избегаме од ова зло? Прво, треба со сите сили и неотстапно да им се спротивставуваме на сите напади на оваа страст веднаш со нивното појавување. Нема ништо чудно што таа наидува: таа ја добива својата сила или од невниманието на умот, кој не е зафатен со добри помисли, или од зависта на непријателот. Но, како и да ти се случи ова, штом ќе почувствуваш дека си душевно ранет, стани што поскоро и моли се, воздивнувај, проливај солзи, со одлучно отфрлање на страста, и страста брзо ќе стивне, а ти ќе се успокоиш во Господа. Тогаш ќе познаеш дека ништо не е така слатко за душата, како кога не е измачувана и поробувана од страстите.

4. Зар не слушаш што говори Господ? „Исус и рече: ‘Секој што прави грев, роб му е на гревот. А робот не останува вечно дома; Синот останува вечно’“ (Јован 8, 34-35). Зар оној што се ослободил од гревот и што го примил Божјото посиновување, пак да му стане роб на гревот? Кога веќе си застанал под Божјата силна рака, пак ли ќе му плаќаш данок на ѓаволот и на гревот? Не, никако; тоа никако да не биде! „Зашто, ако одново го градам она што сум го урнал, тогаш и сам станувам престапник“ (Гал. 2, 18), говори апостолот. Да не си дозволиме да бидеме рушители на Божјите завети, и пак да бидеме заробени од ѓаволот, откако сме биле веќе ослободени од него, зашто „Поради твојата тврдокореност и непокајаното срце си собираш гнев за денот на гневот, кога ќе се открие праведннот суд од Бога“ (Рим. 2, 5). Зашто за таквите е напишано: „Нивниот црв не умира, и огнот не изгаснува“ (Марко 9, 44). „Стојте така во слободата, со која Христос не ослободи, и не се подавајте пак под ропски јарем“ (Гал. 5, 1); гнаси се од одвратните мечтаења на змијата; спротивставувај и се секој ден на оваа страст, но и на сите други: задавувај ја зависта, скротувај ги лукавството, омразата спрема браќата и секоја друга злоба, за да ги одбегнеш вечните маки и да го добиеш царството небесно.

316.

1.Ги велича монасите и ги нарекува „род избран и војска Христова “.
2. Во сите гонења од страна на еретиците, и понапред и сега, кој ја брани верата? Монасите. 3. Но, бидејќи сме такви, да се пазиме чисти и да се држиме над сите страсти.
4. Не збунувајте се што манастирите се разурнувани и што ние не успеваме да ги обновуваме толку колку што е потребно. Да продолжиме да ја браниме верата, а се друго ќе ни се придодаде.

1.Браќа и отци, нема да престанам да ве именувам со овие убави имиња на братство и очинство, знаејќи дека по однос на вас тие се вистински именувања и не е лажно ваквото нарекување. Зашто вистински браќа и отци се оние, кои се повеќе од родителите, браќата, роднините, повеќе и од својата татковина, зашто вие сте Го засакале Бога повеќе од се видливо, сте го прифатиле животот во едно општество, во кое има едно срце и една душа Бог и една татковина небесниот Ерусалим. Такви сте и вие, браќа мои, возљубени во Господа. ќе ве наречам и со зборовите на Светото писмо: „Избран род, царско свештенство, свет народ, луѓе придобиени, за да ги возвестите совршенствата на Оној Кој ве повикал од темнина во Својата чудна светлина“ ( 1. Петр. 2, 9). Зашто, навистина, чудна светлина е монашкиот живот, во кој сме повикани и во кој го објавуваме и прославуваме Оној Кој ги покрива небесата со Своите прекрасни дела. Во монаштвото се наоѓаат мудроста, целомудрието, храброста и правдата; овде се трофеите на победата над лукавите духови во Исус Христос. „Иако во тело живееме, телесно не се бориме. Оружјето на нашето војување не е телесно, но со помошта Божја станува моќно за разрушење тврдини; со него ние уништуваме мудрувања, и секоја горделивост, што се крева против познанието на Бога, и го заробуваме секој ум за да Му биде покорен на Христа“ (2. Кор. 10, 3-5).

2. Ако ги земеме предвид видливите непријатели, ќе видиме колку и какви гонења се преземени против Црквата Божја! И кои биле најмногу гонети, тепани и убивани, ако не оние што му се распнале на светот? Поминувам преку дамнешното минато, зашто и во сегашно време, во нашето поколение дејствуваат ереси, на кој им се противи и сега до крв (сп. Евр. 12, 4)? Зар не нашите блажени отци и браќа, како од нашиот манастир, така и од другите? И навистина ваквите дела и подвизи им припаѓаат главно на монасите; монасите се нервите и столбовите на Црквата. Еве какво и колкаво достоинство ни е дарувано од Божјата благодат.

3. Но, бидејќи таму каде што се сокровиштата, таму се собираат и крадците, а сокровнштата на душата се добродетелите, затоа ви напомнувам и ве молам, да бидеме будни и трезвени, да не бидеме измамени ни со гревовната сласт, ни со гневот да не бидеме озверени, ниту со неверувањето помрачени, ниту со неисповедувањето ожесточени, ни на некоја друга страст да и дозволиме да има власт над нас; да гледаме усрдно напред се додека не дојдеме до крајот на нашиот живот.

4. Можеби некој се ожалостува кога слуша дека нашите манастири се уривани од непријателите на Господа. Но, зошто да жалиме за ова? Манастир и храм Божји сме ние, за кои е речно: „Ако некој го разори Божјиот храм, него Бог ќе го разори“ (1. Кор. 3, 17). Но, тоа што и тие храмови биле често разрушувани, тоа е достојно за жалење, но тие, во голем број случаи, пак биле обновувани со Божјата промисла. Можеби некого го вознемирува мислата што не успеваме да ги обновуваме манастирите колку што е потребно според бројот на оние, кои пострадале во гонењата. Но, како што сегашното гонење ја уништува верата, така целиот наш подвиг треба да биде свртен кон тоа да ја вратиме верата, и се додека ова не е постигнато, се додека има луѓе што Го хулат нашиот Бог и светите отци се предаваат на казни и измачувања, каква полза ќе имаме од обновувањето на манастирите? Но, кој и кога ја добил наградата уште на половината од истрчаната патека? Зашто е речено: „Ако пак, некој се натпреварува, нема да добие венец доколку не се борел според правилата “ (2. Тим. 2, 5). Затоа, да се ослободиме од таквите помисли, туку одлучно да ја исповедаме верата и со срце и со зборови, верувајќи во вистинското ветување: „Барајте го најнапред царството Божјо и Неговата правда, и се ова ќе ви се придодаде“ (Матеј 6, 33). А со што да бидеме удостоени со благодатта и човекољубието На нашиот Господ Исус Христос.

317.

Еве, двајца од нашите браќа, Јаков и Васијан, едниот веќе појде кон Господа, а другиот стои пред самите врати на смртта. А јас и вие бесмртни ли сме? Зар нема да ја испиеме и ние чашата, која ја испиле толкумина, кои се упокоиле пред нас?

Блажен е оној кој ја занимава својата душа со ова прашање, кој спомнувањето за смртта го прави живот на својата душа. Зашто таму каде што го има спомнувањето за смртта, таму се покајните чувства, скрушеноста, солзите, оттуѓувањето од се што е земно, наспадувањето со она што е небесно, просветувањето и желбата спрема она што е најдобро и наднебесно. А таму, каде што го нема него, таму се лошите помисли, кои Господ ги осудил во Евангелието (Матеј 15, 19), со кои се уловувани оние што го сакаат животот на телото.

А ние секогаш и во секоја пригода да си спомнуваме за смртта, и секако да се грижиме „преостанатото време на животот во телото да не го проживее веќе со човечки похоти, туку според волјата Божја. Зашто доволно е што минатото време на животот го поминавте во вршење волјата на незнабошците, живеејќи во нечистотија, во похоти, во пијанство, во прејадувење, во препивање и во нечестиво идолопоклонство“ (1. Петр. 4, 2-3); да престанеме да се измамуваме со измамите, што ги устројува ѓаволот, кој не отклонува од добрите расположби и почетоци, доста ни се и лошите помисли, кои го заматуваат нашиот ум, од кои никогаш не сме имале некаква корист, туку само непријатности и унижувања.

„Во благопријатно време те услишав и во денот на спасението ти помогнав“ (2. Кор. 6, 2). „Денес, ако го чуете гласот Негов, не жесточете ги срцата свои“ (Евр. 3, 7-8). Бидејќи ја гледа нашата наклоност према гревот, гревољубивоста на нашата природа, дури тогаш во самиот почеток на земниот живот, затоа ни одредил и можност за покајание во денешниот ден, така што никој да нема оправдување за да се отклони од него, туку секој, без оглед на тоа дали згрешил многу или малку, дали грешел одамна или туку што почнал да греши, кога ќе го слушне овој спасоносен повик, со сета своја усрдност секој ден да се обновува и да се очистува преку покајанието.

Гледај колку е големо човекољубието на нашиот Бог, кој ни дава брзо и лесно излекување од гревот. И телесните рани можат да бидат лекувани и излекувани, но за тоа е потребно повеќе или помалку време, за да можат излекуваните пак да ги заземат своите борбени места против непријателите. А кај нас духовните борци, раната може да се излекува веднаш откако била добиена, ако посакаме, без задржување, веднаш да се устремиме против нашите непријатели.

Да не пропуштаме секој ден да се каеме и духовно да се обновуваме; да не дозволиме нашето паѓање, било со ум, со зборови или со дело, да стане повод за раслабување и неработење, но колкупати и да бидеме победени, секогаш веднаш да стануваме и, имајќи страв од Божјиот суд, со сета сила пак да се вооружуваме против страстите.

Мојсеј, Божјиот слуга, кога се молел на планината, ги држел рацете свои издигнати кон Бога, кон небото, и тогаш Амалик бил победуван, а кога ги спуштал, тогаш противникот добивал сила. Исто така, и ние, кога умот наш, притеснуван од страстите, ќе се издигне на молитвената планина, и, место телесните раце, ќе ги издигнеме нашите мисли кон Бога, тогаш го победуваме невидливиот Амалик, а кога ќе престанеме да го правиме тоа, тогаш и ние ќе бидеме победувани. Ете, сега глепаш што треба да правиме: во оној миг кога сме нападнати од нашите невидливи непријатели – умот наш да го издигнуваме кон Бог. Кој може да не спаси од смртта. Само со она непријателите ќе бидат приморани да бегаат, а ние да ги добиеме победните венци и да го наследиме царството небесно.

318.

1. При дознавањето дека се подготвуваат нови гонења и измачувања за верата, изразува воодушевена готовност: да претрпи се.
2. Потоа преминува на внатрешната борба, ги повикува облечените во оружјето на правдата да се борат храбро, воодушевувајќи се со приготвената помош одозгора.

1. Мислам дека пак не очекуваат искушенија и страдања. Но, говорејќи со зборовите на апостолот, за кои треба да си спомнеме во оваа пригода: „Јас не се грижам за ништо, ниту, пак, ми е мил животот, доволно е само да стигнам до крајот на патот и службата што ја примив од Господ Исус, да го посведочам Евангелието на Божјата благодат“ (Дела 20, 24). Така ќе говориме и ние, според мерката на верата што ни е дадена, ќе мудруваме и ќе говориме, радувајќи им се на маките заради Христа, ќе сакаме со радост да страдаме за Него, нема да се откажеме пак да страдаме за Него и да ги прифатиме новите гонења, затоа што досега веќе многупати сме гонети. Слушајќи ги зборовите: „Во царството Божјо треба да влеземе преку многу маки“ (Дела 14, 22), да посакаме да страдаме се повеќе и повеќе, да трпиме се повеќе и повеќе, за да се удостоиме со добра надеж да имаме добар крај на нашиот земен живот. Можеби, според Божјата милост, да не ни се случи нешто непожелно, но добро е пред страданието да се подготвиме да го примиме она што му е својствено на страданието, па кога ќе дојде да го примиме подготвени. Зашто неподготвената душа е лесно победувана, а ако е добро подготвена, веднаш навлегува во борбата и победува.

2. Но, зошто говорам за борбите како за нешто случајно? Затоа што ние имаме секојдневна борба, не видлива, туку невидлива, борба со која му се нанесуваат рани не на телото, туку на душата и со тоа сакаат непријателите да ја погубат. Затоа, откако ќе ги препашеме бедрата на нашите помисли, да војуваме усрдно и будно, како војници Христови, облечени во оружјето на правдата. Зашто никој со спиење не ги заслужува трофеите и лежејќи на грб не ја собира жетвата; за тоа е потребен голем труд и многу пот. Ако е ова така во земните работи, зар не е неизбежно така и во нашата духовна борба, во која стрелите на лукавиот, како молња, летаат од сите страни: од една страна лошата телесна похот, од друга желбата за слава, од трега зависта, а четврта хулата? ѓаволот има многу искушенија за нас, со кои се обидува да ја поколеба нашата душа и пак да ја проголта, така што секој со избезуменост треба да извикува: „Да не ми беше помогнал Господ, душата моја брзо ќе се преселеше во адот“ (Псал. 93, 17). „Но во сето тоа стануваме победници преку Оној Кој не возљуби“ (Рим. 8, 37), а говорејќи заедно со Давида, можеме да велиме: „Во Бога ќе имаме сила; Тој ќе ги скрши непријателите наши“ (Псал. 107, 13). „Христос е нашиот мир, Кој од двата народа направи еден и ја разруши преградата, што беше меѓу нив“ (Ефес. 2, 14), откако го победи и уништи ѓаволот, давајќи ни и на нас сила да можеме да го победуваме со ветување за тоа дека ќе ни го даде вечниот живот, кој, дај Боже, да го добиеме, сите ние во Исуса Христа, нашиот Господ.

319.

1. Во Витанија се појавиле два леопарда, кои ги ограбуваат луѓето. Ова ми дава повод да ви напомнам за невидливите зверови, кои насекаде не напаѓаат и сакаат да не проголтаат. 2. Што треба да правиме? Да се заклонуваме под Божјиот покрив и да се скриваме таму, држејќи ги внатре нашите сетива.
3. Еве, грабнат е Мемнон, кого го оплакувам, како да е мртов. Зошто му се случи ова? Затоа што живееше сам, одделувајќи се и оддалечувајќи се од сите, а против ова нема да престанам да извикувам.
4. Ги прекорува браќата затоа што го откриле она што го говорел неодамна пред нив (веројатно во врска со ереста и гонењата).

1. Секогаш имам желба да ве утешам и да ве поучам со моите зборови, а за ова го користам секој случај. Слушнав дека во Витанија се случило нешто необично. Ова ми служи сега како повод и предмет на моите зборови. А што се случило? Велат дека таму се појавиле, не еден, а два три леопарди, и напаѓаат и грабнуваат, не волови, ни овци, ниту други животни, туку само луѓе, така што тамошните луѓе се многу преплашени, се затвораат во своите домови и не излегуваат оттаму се додека добро не се раздени. Оваа голема несреќа е секако доказ дека со нешто тие Го разгневиле Бога. Но, ќе ви кажам зошто особено ме заинтересира овој случај. Затоа што и ние имаме околу нас многу зверови, страшни зверови мислам на демоните, духовите на злобата: страшниот звер на гневот, ужасниот звер на похотага, лошиот звер на зависта, лошиот звер на суетата. Лоши зверови се и сите други страсти, кои не напаѓаат не само ноќе, туку и дење, се обидуваат да ја грабнат нашата душа, за да им биде храна. Затоа, светиот апостол Петар ни заповеда: „Бидете трезвени, бидете будни, зашто нашиот противник, ѓаволот, обиколува како лав што рика и бара некого да проголта“(1.Петр.5, 8).А светиот псалмопејач Давид се моли: „Некогаш непријателот може да посака да ми ја истргне душата; ќе трга, а ќе нема кој да спасува“ (Псал. 7, 2).

2. А ние што треба да правиме? Што друго, ако не „кој живее под закрилата на Севишниот, тој престојува во домот на небесниот Бог“ (Псал. 90, 1) и да бидеме внатре и да не се развлекуваме, да не талкаме со нашите сетила. Зашто кога окото гледа таму ваму, кога увото ги прима штетните работи, кога устата изговара срамни зборови и кога умот мисли непотребни помисли, тогаш душата талка како по пусти места, и лесно станува плен на зверовите.

3. Вака сега пострада и бедниот Мемнон: тој бил уловен од зверот – ѓаволот. Јас сега не ја гледам неговата крвава облека, како некогаш што ја виде патријархот Јаков крвавата облека на сина си Јосифа, туку ја гледам самата негова душа, која е умртвена со мечот на гревот. Зашто гревот е мајка на смртта; гревот на праотецот наш Адам. кој бил бесмртен според благодатта, го направил смртен; гревот ги предизвикал општиот потоп и општата гибел на целиот свет; гревот ги изгорел Содом и Гомор, како и градовите околу нив; гревот и сега секого, кој го прима во себе, го предава на вечна смрт. Затоа, браќа и отци, да бегаме од гревот како од оган, зашто е подобро да паднеме во оган, под удар на меч, во заби на зверови, отколку во рацете на погубните страсти. Од што паднал нашиот беден паднат наш брат? Од ништо друго, туку само од тоа што се одвои од сите нас. Зашто вистински се зборовите на вистината: „Зашто, ако падне едниот, другиот ќе го крене другарот свој. Но, тешко на еден, ако падне, ќе нема друг, кој да го крене“ (Проп. 4, 10). И јас смирениот, плашејќи се токму од тоа, често му говорев и нему, како и на другите, а и сега го говорам ова: никој да не останува сам, никој да не сака да се шета сам, ниту да не талка таму ваму без работа, никој да не биде насамо со жени, од што како од оган се распалува грешната љубов. Синот на послушоста со внимание го слуша ова, и се спасува во Господа, а непослушниот е уловуван од ѓаволот и се предава на смртта. Иако јас не се сметам виновен за смртта на овој наш несреќен брат, затоа што не молчев, туку му го претскажав мечот што му се заканува, сепак жалам и плачам како да загинал еден од моите членови.

4. Но, возљубени мои имам нешто прекрасно да ви кажам и на вас. Што е тоа? Во Делата на светите апостоли е напишано: „А кога поминаа околу три часа“, односно откако умрел и бил погребен Ананија, „влезе и жената негова“, Сапфира, „не знаејќи што се случило“ (Дела 5, 7). Не дознала, иако тоа се случило јавно, а притоа имало и многу народ, затоа што кај сите имало смисла за добар ред и страв Божји, па сите биле многу претпазливи. А пред неколку дена јас кажав нешто доверливо овде, и веднаш моите зборови се разнеле по Цариград, а оттаму во Бруса. Затоа ми е тесно отсекаде: и кога говорам и кога молчам, така што не знам како треба да постапувам, не користејќи се со советите на другите. Зошто не сме воздржливи и во зборувањето? Зошто пред време сами навлегуваме во опасност? Ова не е белег на искрени ученици, туку повеќе на непријатели. Ве молам, престанете да се изложувате на ваков срам; отсега да го зауздувате вашиот јазик, имајте страв Божји и ред во се, за да поживеете според Божјата волја и да Му угодуваме во се, па да станеме наследници на вечните блага.

320.

1. Мирјаните се занимаваат со своите работи, а ние со нашите, кои се над се друго во овој свет.
2. Да му бидеме верни во се на нашиот чин, борејќи се против се што му е спротивно.
3. Затоа, секој нека ја работи својата работа и во свое време.

1. Едни се насладуваат и се фалат со едни раскази, а други со други и поинакви: војниците со војнички работи, земјоделците со земјоделието, трети со своите занаета и уметнички гранки, со она што се однесува на нив. Со еден збор, нема човек што не би се насладувал со работите на својата професија. На нас ни се радосни расказите не за таквите работи, зашто нашата работа не се однесува на телото, туку на спасението на нашата душа: да Му угодуваме на Бога, да размислуваме за нашето преселување оттука и за населувањето таму, како што говори апостолот: „Она што е вистинско, што е чесно, што е праведно, што е чисто, што е љубезно, што е достојно за слава, на она што е добродетел, што е за пофалба, само на тоа мислете“ (Филип. 4, 8). Еве, ова се предметите на нашите разговори, како и за нашите грижи и загрижености. А може ли да има нешто поблажено и порадосно од ова? Ова може најдобро да се види по тоа каков е крајот на едните и на другите работи: почетокот и крајот на нивните работи не ги преминуваат границите на овој свет, а на нашите и почетокот им е во другиот, повозвишениот свет, бидејќи крајот им е зад границите на овој свет во бескрајниот и вечниот. Зашто добродетелта е нивната суштина, која ги прави богови добродетелните, зашто е вистина она што е речено: „Јас реков: вие сте богови, вие сте сите синови на Севишниот“ (Псал. 81, 6). 0, со колкава милост сме се удостоиле! „Дојдете да се возрадуваме во Господа и да воскликнеме кон Бога. Спасителот наш; да побрзаме пред лицето Негово со славословие, и со псалми да Му воскликнсме“ (Псал, 94, 1-2): „затоа што од почетокот, преку осветувањето од Светиот Дух и преку верата во вистината, Бог ве избра за спасение“, преку примањето на нашата схима, „за да ја придобиете славата на нашиот Господ Исус Христос“ (2. Сол. 2: 13-14).

2. Да стоиме непоколебливо во верата, да го прифатиме вистинското послушание, да го запазиме целомудрието ненарушено. Ние имаме само едно што е достојно за нашата љубов Исус Христос, Којшто е поубав од сите синови човечки, едно наследство царството небесно, богатствата на горниот Ерусалим. Телото и крвта, богатството и славата и сета суета на овој свет, далеку стои од нас. Но, додека сме во ова тело, нам ни претстои борба, зашто, ако нема борба, не би имало ни добродетели. Ако ни се случи да бидеме заробени од туѓи помисли, побрзо да се повикаме кон трезвеност, плашејќи се повеќе од се да не згрешиме со дело, како од смртоносен отров и како чекор кој не отфрла далеку од Бога. Помислите со помисли да ги одбиваме, а против желбите со желби да се бориме. Ова да го правиме без мрзливост и попуштање. Целтта на демонот што не напаѓа е: со постојаноста на борбата да не фрли во очајание и раслабеност, за да престанеме да му се спротивставуваме. Но, ако бидеме непоколебливи во нашата борба против ѓаволот, ако му се спротивставуваме, без оглед на тоа какви и да се тешкотиите, нема сомнение дека ќе победиме и ќе го добиеме победниот венец, кој е подготвен за нас на небесата. Зашто братот Господов говори: „Блажен е оној човек кој издржува искушение, бидејќи откако ќе биде проверен, ќе добие венец на животот, што Господ им го ветил на оние, кои Го сакаат“ (Јак. 1, 12).

3. Па затоа, радувајте се во Господа. Вие, што извршувате разни послушанија, знаете дека во нив е големата награда за вас. Вие што се занимавате со учење, гледајте со него да не Го прогневите Бога, Кога ќе дојде часот за работата, да ја започнеме нашата работа; кога ќе настане часот за учење, да се зафатиме со нашата наука. Но, ако братот твој пристапи кон работа, а ти се зафатиш со твоето учење, гледајте дали со тоа не Го прогневувате Бога, зашто ти тогаш не одиш по патот на љубовта, зашто се отуѓуваш и оддалечуваш од братството. Или не слушаш што говори апостолот? „Штом храната го соблазнува мојот брат, тогаш нема никогаш да јадам месо, за да не го соблазнувам својот брат“ (1. Кор. 8, 13). А ти не само што го соблазнуваш братот твој, туку и кога те викаат, не се јавуваш, наоѓајќи за себе некакво оправдание, а и не помислуваш дека со таквото твое однесување „си собираш гнев за денот на гневот, кога ќе се открие праведниот суд од Бога“ (Рим. 2, 5), но за да не се случи тоа, да го чуеме апостолот, кој говори: „се нека се биде достојно и уредно“ ( 1. Кор. 14, 40). Прво е работата, прво се делата, а потоа е учењето. Да си помагаме еден на друг, како што им прилега на светите и, како искрени браќа, да си ја полагаме душата еден за друг, така што и Бог да се прослави во нас и ние, работејќи за Неговата слава, да станеме наследници на вечниот живот.

Обработи,
О.М.П. 2022