ДОБРОТОЉУБИЕ – TOM I

3. Двесте глави за духовниот закон
Свети Марко Подвижник

3. Поуки за духовниот живот од свети Марко Подвижник

1. Бидејќи многупати искажувавте желба да знаете што е тоа “духовен закон” (Рим. 7, 14) и какво е устројството на умот и каква е дејноста на оние, кои сакаат да го запазат ова, ќе кажеме за ова според нашите сили.

2. Пред сѐ, Бог, како што знаеме е почетокот, средината и крајот на секое добро. А доброто не може да дојде во дејство, а и не може да се поверува во Него поинаку, освен во Господа Исуса Христа и во Светот Дух.

3. Секое добро ни бива дарувано од Бога со особена намера на Неговата промисла. Кој верува вака, тој нема да биде погубен.

4. Тврдата вера е како утврдена кула. Господ Исус Хрстос е сѐ за оној што верува.

5. Над сѐ што работиш нека те раководи Оној Кој управува со секое твое добро дело, за она што го започнуваш да Му биде пријатно на Бога.

6. Смирениот и оној што дејствува духовно, кога го чита Светото Писмо, сѐ што чита го поврзува со себе си, а не со некој друг.

7. Викај кон Бога – Он да ти ги отвори очите на твоето срце и за да ја видиш ползата од молитвата и од читањето. Моли Му се ова да го разбереш од личен опит.

8. Оној што има некаков духовен дар кој има сочувство кон оние што го немаат, преку ова сочувство го запазува својот дар; а оној што се гордее со него, тој бива тепан преку гордите помисли.

9. Устата на смирениот ја говори вистината, а оној што ѝ противречи на неа – сличен е на слугата, кој Го удрил Господа пo образот.

10. Не биди му ученик на оној што се фали, за и тебе, место на смиреност, да не те научи на гордост.

11. Не се фали со она што си го научил од Светото Писмо, за да не паднеш со својот ум во дух на хулење.

12. Не обидувај се да објасниш некое темно и нејасно дело со твојата вештина за докажување, туку со она што го заповеда духовниот закон: преку трпението, молитвата и преку непоколебливата и самозаборавната надеж.

13. Оној што се моли телесно и што уште нема духовен разум, тој е сличен на слепиот од Светото Евангелие, кој викал пo Господа, велејќи: “Сине Давидов, помилуј ме!” (Марко 10, 48).

14. А тој ист слеп, кога прогледал и кога Го видел Господа, веќе не Го нарекувал син Давидов, туку Го исповедал за Божји Син и Му се поклонил (Јован 9, 35-38).

15. Не гордеј се, ако пролиеш солзи кога се молиш, зашто тогаш Христос се допрел до твоите очи и ти си прогледал умствено.

16. Само оној што ќе ја отфрли својата облека, пo примерот на слепиот, и Му се приближи на Господа, станува Негов вистински последовател и проповедник на најсовршените догматски вистини на нашата вера (Марко 10, 50-51).

17. Злото и гревот, ако ги доживуваме со наслада во нашиот ум – го огрубуваат и скаменуваат нашето срце, а воздржливоста со надежта го уништуваат злото и го омекнуваат срцето.

18. Има правилна и корисна скрушеност на срцето за негово умиление, а има и една друга скрушеност, која е неправилна и штетна само за пропаст.

19. Бдеењето, молитвата, како и претрпувањето на сите непријатности, маки и страдања, не се само рани поврзани со болки; тие се и корисни за срцето, само ако не ги ублажуваме со љубов према поседување на земни работи. Оние што ги поднесуваат, ќе бидат помагани и во други работи, а оние што не се грижат за нив и што ги одделуваат едни од други, ќе страдаат страшно пo исходот на нивната душа.

20. Сластољубивото срце кое ги бара само пријатностите, по исходот на душата, станува затвор и железни вериги за неа, а она што ги сака трудовите, што сака да се ограничува и да се измачува заради Господа, тогаш бива отворена верига, низ која се влегува во другиот живот.

21. “Железната порта, што водеше кон градот” (Дела 12,10) тоа го означува тврдото срце. А оние што страдаат и смирените, тие се оние што се претставени со онаа врата, која “се отвори сама” пред светиот апостол Петар (Дела 12, 10).

22. Има многу молитвени видови и се разликуваат еден од друг. Ho, ниеден од нив не е штетен, освен оној што е дело на сатаната.

23. Некој човек, сакајќи да направи некакво зло, најнапред умствено, како и обично, Му се помолил на Бога и бидејќи, по Божја промисла, не му било дозволено да го направи тоа зло, потоа многу благодарел заради тоа.

24. Светиот пророк и цар Давид, кога имал умисла да го убие Навал Кармилски, си спомнал за тоа дека Бог треба да одмаздува, се откажал од својата намера и многу Му благодарел на Бога за тоа. А што направил кога Го заборавил Бога, знаеме, исто така. Тој долго време заборавал за Бога и не се каел – сѐ додека светиот пророк Натан не го привел и не му помогнал одново да почне да мисли за Бога.

25. Тогаш кога мислиш за Бога, умножувај ги твоите молитви, за и Господ да си спомне за тебе тогаш кога забораваш за Него.

26. Кога го читаш Светото Писмо, труди се да го разбереш токму она што е скриено во него за тебе, како што е напишано во Светото Писмо: “сѐ што беше порано напишано, за наша поука беше напишано” (Рим. 15, 4).

27. За тоа што е верата, Светото Писмо вели вака: “Верата е подлога за увереноста во она, на кое се надеваме – убеденост во она, што не се гледа” (Евр. 11, 1), а оние што не знаат дека Господ Исус Христос е во нив – Светото Писмо им советува: “Испитувајте се сами себе дали сте во верата! Сами проверувајте се! Или не сте свесни дека Исус Христос е во вас? Освен, само ако сте недостојни” (2.Кор.13, 5).

28. Како што мислата се пројавува преку дела и зборови, така и според чувствата на срцето, према тоа кон што се стреми, во што наоѓа задоволство – укажува на идната наша награда или казна.

29. Јасно е дека милостивото срце ќе биде помилувано, дека и тоа ќе биде пречекано со милост; спротивното дејство предизвикува и спротивна последица.

30. Законот на слободата нѐ учи на секоја вистина, многумина го читаат со разум, но не се мнозина оние што го разбираат со соодветно завршувањето на заповедите.

31. Неговото совршенство не барај го во човечките добродетели зашто во нив го нема она што е совршено; совршенството на законот на слободата е скриено во Христовиот крст.

32. Законот на слободата се чита со помошта на вистинскиот разум, се разбира преку извршувањето на заповедите, а се исполнува со Христовата милосрдност.

33. Како нашата совест нѐ тера да ги исполнуваме сите Божји заповеди, тогаш ќе разбереме дека законот на Господа е непорочен, и дека иако бива извршуван со помош на нашите морално-религиозни чувства, но без Божјата милост, тие не можат да бидат остварени од нас луѓето во совршенство.

34. Оние што не сметаат дека се должни да ги извршуват сите Христови заповеди, тие Божјиот закон го читаат телесно; “не разбираат ни што зборуваат, ниту што тврдат” (1.Тим.1,7). Затоа, мислат да го извршат со дела.

35. Едно дело бива извршувано јавно како добро, а целта на оној што го извршува не e добра; а друго само по себе како да е зло, а целта на оној што го извршува се стреми кон добро. Не се говори само со делата што ги правиме, туку и зборовите на некој начин говорат за тоа; едни говорат за делото на еден начин или од неопитност или од незнаење; други го прават тоа злонамерно, а трети сето тоа го изразуваат во вид на благочестието.

36. Оној што ги изразува клеветата и озборувањето во искажувања на пофалби – не може да биде сфатен од простите; сличен на него е и оној што се покажува смирен во суетата. Тие долго се обидуваат да ја кријат вистината во лагата, но, најпосле, понесени од својата вистинска природа – покажуваат всушност какви се.

37. Понекогаш бива: некој навидум да прави добро на својот ближен и добива штета за својата душа; а друг и од тоа што не прави такво видливо добро – добива корист во душата.

38. Има изобличување од злоба и одмазда, а го има поради страв Божји и вистина.

39. Не изобличувај го веќе оној што се кае и што престанал да греши. Но, ако сакаш, како што велиш, да го изобличиш од богоугодна причина, тогаш откриј ги најнапред пред него твоите гревови.

40. Бог началствува над секоја добродетел, како сонцето што владее над дневната светлина.

41. Откако ќе направиш некое добро дело спомни си ги зборовите на Спасителот: “зашто без Мене не можете да направите ништо” (Јован 15, 5).

42. Така е устроено: во секое човечко страдање – има добро, а во суетата и во насладата – зло.

43. Оној што трпи клевета од луѓето го одбегнува гревот и наоѓa поткрепа во страдањето.

44. Оној што Му верува на Христа дека секој бива наградуван или накажуван според својата вера тој доброволно ја претрпува секоја неправда.

45. Оној што се моли за оние што го навредуваат, тој ги победува демоните, а оној што им се спротивставува, тој бива победуван од демоните.

46. Подобра е неправедната навреда од луѓето, отколку пофала од демоните, но оној што Му угодува на Господа, тој станал победник и над едните и над другите.

47. Секое добро ни доаѓа по Божја промисла, но тоа одбегнува тајно од неблагодарните, нечувствителните и од мрзливите.

48. Секој грев завршува со некоја забранета наслада, а секоја добродетел – со духовна радост. И како што гревот ги раздразнува и вознемирува оние што грешат, така оние што се добродетелни – имаат духовно спокојство.

49. Навредите од луѓето го измачуваат срцето на човекот, но стануваат причина за духовна чистота за оној, кој спокојно ја претрпува.

50. Незнаењето дава повод и слобода да се спротивставуваме на она што е корисно, а ако стане посмело – тоа станува повод за многу зла.

51. Ако немаш недостатоци во ништо, примај ги страдањата што те снаоѓаат. Бидејќи ќе мораш да дадеш отчет за сѐ, бори се против желбата за богатење.

52. Кога погрешиш тајно, не обидувај се тоа да го скриеш и пред Бога и не мисли дека тоа воопшто може да се скрие, бидејќи светиот апостол Павле вели; “Cé е голо и откриено за очите на Оној, пред Кого ние ќе одговараме” (Евр. 4, 13).

53. Покажувај Му се духовно на Господа, зашто во Светото Писмо читаме: “Но, Господ му рече на Самоил: Не гледај на лицето негово и високиот негов раст; Јас го отфрлив. Јас не гледам така, како што гледа човек, зашто човек гледа на лицето, а Господ гледа на срцето“ (1. Цар. 16, 7).

54. Ништо не мисли и не говори пред да Го имаш Бога пред себе зашто оној што не знае каде оди попусто го губи својот труд.

55. Оној што не греши по потреба, тешко му е да се покае, зашто не може да се скрие од Божјата правда.

56. Жалоста му дава на разумниот повод да си спомне за Бога; а на оној што Го заборава Бога – жалоста го прави пожалосен.

57. А на тебе секоја мака нека ти биде учителка на ваквото спомнување. Тогаш никогаш нема да ти недостасува побуда за покајание.

58. Заборавањето само по себе нема никаква сила; неговото одржување се одржува од нашата мрзливост и соодветно е на него.

59. Никогаш не говори; “Што можам да направам? Jac не сакам да заборавам, но заборавањето доаѓа само од себе”. Ти забораваш затоа што си го занемарувал она што си бил должен да го направиш тогаш кога си спомнувал за тоа.

60. Направи го доброто, за кое си спомнуваш. Тогаш ќе ти се открие и она за што не си спомнуваш. И не предавај му ја неразумно својата мисла на заборавањето.

61. Светото Писмо говори: “Пеколот и пропаста се откриени пред Господ, а како ли нема да бидат срцата на синовите човечки?” (Изрек. 15, 11). Овде се говори за незнаењето на срцето и за заборавањето.

62. Пеколот е незнаење, зашто и пеколот и незнаењето се мрачни. Заборавањето е пропаст, бидејќи и во едното и во другото се загубува нешто од она што било.

63. Пројавувај љубопитност за своите лоши дела, а не за твојот ближен, па твојата духовна ризница нема да биде ограбена.

64. Мрзливоста не се зафаќа да направи некакво добро. Милостињата и молитвата го враќаат долгот на мрзливите.

65. Тагата по Бога е неодвоив дел од благочестието, зашто вистинската љубов се проверува на тешкотиите.

66. Не мисли дека добродетелите си ги придобил без страдања; таквите добродетели се безнадежни поради твојот спокој кога си ги придобивал.

67. Барај излез од секое неволно страдање, и ќе видиш дека тоа е очистувањето од гревовите.

68. Многу совети му се корисни на ближниот, но за никого нема ништо покорисно од личната одлука.

69. Кога бараш да се излекуваш духовно, грижи се за својата совест и тоа што ти го говори таа, направи го, и ќе имаш корист.

70. Тајните дела на секого ги знае Бог и совеста; и преку нив секој може да се поправи.

71. Човекот прави колку што може со својата волја, текот на неговите дела Бог го устројува по својата правда.

72. Ако сакаш пофалбите од луѓето да ги примаш без да бидеш за тоа осуден, пред сѐ, потруди се да го засакаш изобличувањето за твоите гревови.

73. Какво и подбивање да прима некој за Христовата вистина, стопати повеќе може да биде прославен од народот. Ho, многу е подобро да го правиме доброто заради идната награда.

74. Кога човек на човек му направи некое добро со зборови или со дела, обајцата треба да признаат дека во тоа им помогнала Божјата благодат, но поразумен од нив двајцата е оној што го разбира ова.

75. Оној што го фали ближниот само од лицемерие, во друга некоја прилика ќе го напаѓа и понижува, и тој самиот ќе биде посрамен.

76. Оној што не ги знае заседите на непријателите, тој лесно загинува, а оној што не ги знае причините на страстите, од нивните корени и поводи, тој лесно паѓа.

77. Од сластољубието, од сѐ што правиме за да имаме задоволство, произлегува мрзливоста, а од мрзливоста заборавањето. Зашто за тоа, што на кого Му е корисно, Бог на секого му дал знаење.

78. Човек на ближниот свој му дава совети, колку што знае, но Бог дејствува во оној што слуша толку, колку што тој верува.

79. Сум видел прости луѓе што се смириле во животот; и станале тие помудри и од мудреците.

80. А еден друг прост човек, кога чул како ги фалат поради нивната простота, не се трудел да се поучи од нивното смирение, туку само сакал да се прославува со својата суетна слава, а од тоа се исполнил со гордост.

81. Оној што го потценува знаењето и кој се фали со својата неученост, таквиот е прост и незналец не само со зборови, туку и со својот разум.

82. Како што има разлика меѓу мудроста со зборови и самата мудрост, така исто, има разлика меѓу незнаењето во зборови и самото незнаење.

83. Не My штети ни најмалку на побожниот неученоста во зборови, како што не му штетат на смирениот неговата ученост и мудрост.

84. Не говори: “Jac не знам што треба да правам, па затоа не сум виновен ако не го правам тоа”. Зашто, ако ти го правиш доброто што го знаеш, тогаш постепено би ти било откриено и сето друго добро, зашто тоа се постигнува едното со помошта на другото, како што се познаваат членовите на едно семејство. Не е корисно за тебе, пред да го исполниш она што го знаеш, да го научиш она што не го знаеш. Зашто како што вели светот апостол Павле: “знаењето возгордејува, а љубовта наградува” (1. Кор. 8, 1) и: “(љубовта) сѐ покрива, во сѐ верува, на сѐ се надева, сѐ поднесува” (1.Кор.13, 7).

85. Зборовите на Светото Писмо читај ги со дела; не говори премногу зборови, гордеејќи се само со твоите голи умствени претстави.

86. Оној што ги оставил делата и се задоволува само со своето знаење, тој место остриот меч од обете страни во раката своја држи трска, која во време на борбата, според Светото Писмо (Иса. 36,6) ќе навлезе во неговата рака и ќе го прободе, ќе го влее во него отровот на гордоста, пред да го направат тоа неговите непријатели.

87. Секоја помисла има своја мерка и своја тежина пред Бога. За Него е едно и исто да мислиме лошо и да правиме лошо: да грешиме само со својот ум без дела или cамо со својот ум без да се советуваме со нашите опитни духовни оци.

88. Оној што ja исполнува заповедта нека очекува искушенија за сѐ; зашто љубовта према Христа се испитува со спротивностите.

89. Не биди невнимателен ни према една помисла од мрзливост; зашто ниедна помисла не е скриена од Бога.

90. Кога забележиш, дека некоја твоја помисла ти ветува човечка слава, сигурно знај дека таа ти подготвува посрамување.

91. Непријателот го познава барањето на духовниот закон и бара само мисловна согласност, но не и дела, кај оние што живеат духовен живот. Не успее ли на таков начин да го направи свој послушен слуга оној што ќе се согласи со него, ако тој ја сознае својата вина и почне да се кае, тогаш ќе го обремени со тешки маки и болести, кои обично Бог им ги испраќа на таквите за вразумување. Тој тогаш ги подбуцнува да се бунтуваат и да мрморат против Бога, не сознавајќи дека ги заслужиле сите тие маки и страдања. Затоа Бог ги зголемува нивните страдања, за да ги вразуми: да сознаат дека сами биле виновни и по исходот на својата душа да почувствуваат дека се изобличувани поради својата неверност на Божјата промисла.

92. Против многу маки и несреќи во овој живот многумина со успех се противставуваат, но без молитва и покајание никој не може да ги избегне маките и страдањата по телесната смрт.

93. Злото добива сила едно од друго. И доброто расте и зајакнува едно од друго. И едното и другото взаемно се поттикнуваат и устремуваат да напредуваат и да стануваат посилни.

94. Малите гревови ѓаволот ги претставува како ништожни; затоа што не може да нѐ воведе и во поголемите гревови.

95. Коренот на срамната похот е човечката пофалба, како што е и целомудрието: тоа нѐ низобличува за грешност, не само кога слушаме за него, туку и кога го примаме врз нас.

96. Нема никаква корист оној, што се откажал од светот, ако живее сластољубиво, ако го прави само она што му е пријатно на неговото срце. Бидејќи она што го правел понапред преку имотот и сега го прави истото, иако нема ништо.

97. Оној што се воздржува, ако придобива пари, му е брат на оној што уште не започнал таков живот по својата внатрешна расположба, зашто и тој е од истата мајка: и тој го бара она што е слатко и пријатно на неговото срце; само е од друг татко поради тоа што ја променил страста.

98. Се случува некој да ја изостави страста поради поголемо задоволство, затоа што поспокојно се живее, ако човек не им робува на страстите, а другите, без да ја знаат неговата цел, го прославуваат. А можеби и тој самиот не знае дека попусто се труди.

99. Причина на грешноста се суетата и желбата за задоволства. Оној што нема да ги замрази, нема да се ослободи од страстите.

100. Светиот апостол Павле пишува: “Коренот на сите зла е среброљубието”(1.Тим.6, 10). Очигледно е дека тоа постои заради нив; на нив им служи и тие го одржуваат.

101. Умот го заслепуваат три страсти: среброљубието, суетата и желбата за задоволства.

102. Во Стариот завет овие три страсти се нарекуват: „ Дај, дај!три ќерки ненаситни… и никогаш не вела – Доволно е!“, кои се многу сакани од безумноста, нивната мајка“ (Изреки 30, 15).

103. Разумот и верата, кои се совоспитаници на нашата природа; тие отапеле од ништо друго, туку само од нив самите.

104. Лутината, гневот, караниците, убиствата и сите други зла многу се раширени меѓу луѓето поради нивна вина.

105. Затоа е потребно да ги намразиме среброљубието, суетата и страста кон задоволствата, како мајки на пороците и маштеи на добродетелите.

106. Затоа сме ја добиле заповедта да не го љубиме светот, ниту она што е во светот. Оваа заповед не ни била дадена за неразумно да ги замразиме Божјите созданија, туку за да ги отстраниме поводите за страстите.

107. Во Светото писмо е речено: “Ниеден војник не се заплеткува во светски работи” (2. Тим. 2, 4). Зашто оној што е врзан и заплеткан во светските работи, а сака да ги победи страстите, тој е сличен на оној што сака со слама да го изгаси пожарот.

108. Кој се гневи на својот ближен поради пари, слава и задоволство, тој уште не познал, дека Бог праведно управува со сѐ и со сите.

109. Кога ќе ги чуеш овие Божји зборови: “Секој од вас, кој не се откаже од сѐ што има, не може да биде Мој ученик… Кој не го земе крстот свој и не оди по Мене, не е достоен за Мене” (Лука 14, 23; Матеј 10, 38), сфати ги не само во смисла на поседување, туку и во смисла на внатрешното дејствување на злото.

110. Оној што не ја знае вистината, тој и не може вистински да верува. Зашто знаењето природно оди пред верата.

111. Како што на секоја од видливите твари Бог ѝ создал некоја друга твар сродна на неа, така и на човечките помисли им дава она што е според нивните својства, без разлика дали ние тоа го сакаме или не го сакаме.

112. Ако некој грешел јавно и не се каел, не жалел воопшто поради тоа сѐ до својата телесна смрт, тој треба да знае, дека задгробниот суд ќе биде над него без милост.

113. Оној што се моли во своето срце – разумно ги поднесува страдањата што го постигнуваат; оној, пак, што си спомнува за злото што му го направиле други, тој не може да се моли чисто.

114. Kora трпиш од некого подбивања, штети, или гонење, не мисли за сегашноста, но за тоа што те очекува во иднината. И тогаш ќе видиш дека тој човек станал причина за многу твои добрини, не само во сегашниот, туку и во идниот живот.

115. Како за оние, чиј стомак не ја вари добро храната што ја јадат, горчливата храна им бива корисна, така и за оние што имаат лош морален живот – маките и страдањата им биваат корисни, бидејќи горчливата храна е корисна за болниот стомак, а покајанието служи за исцеление на душата.

116. Ако не сакаш да страдаш, тогаш не сакај ни да правиш зло, бидејќи зад едното следи и другото. Затоа светиот апостол Павле нели: “Што ќе си посее човекот, тоа и ќе си жнее” (Гал. 6, 7).

117. Оној што свесно сее зло и, без да сака, и против својата волја, ќе го жнее злото што го посеал. Навистина, треба да се восхитуваме на Божјата правичност.
118. Меѓу сеидбата и жетвата треба да измине извесно време. Затоа, знаејќи го ова, ние треба да веруваме дека Бог на секого ќе му го даде заслуженото.

119. Кога ќе згрешиш, не го обвинувај телото, туку мислата, зашто ако твојот ум не побрзал напред, ни телото твое не би ја следела твојата мисла.

120. Тајниот злосторник е пострашен од јавниот. Затоа тој бива и построго накажуван.

121. Оној што поставува стапици и што дејствува тајно е сличен на демонот, кој, како змија, според зборовите на Светото Писмо: “Дан ке биде како змија на пат, како усојница на патека, која го каснува коњот за нога, и јавачот негов паѓа назад” (1. Мој. 49, 17).

122. Оној што истовремено за една работа го пофалува својот ближен, а за друга го куди, тој е исполнет и со суета и со завист: со пофалбите се обидува да ја прикрие зависта, а со прекорите настојува да се покаже подобар од него.

123. Како што е неможно да пасеме заедно овци и волци, така е неможно да биде помилуван оној, кој дејствува лукаво против својот ближен.

124. Кој кон заповедите тајно ја смешува својата волја, тој е прељубник, како што покажува и премудриот Соломон, велејќи: “Кој , пак, врши прељуба со прељубница, тој нема ум; си ја погубува душата своја, оној што го прави тоа; биење и срам ќе најде тој, и бесчестието негово нема да се избрише” (Изрек. 6, 32, 33).

125. Како што водата и огнот не се согласуваат поради својата спротивност, така се спротивни и самооправдувањето и смирението.

126. Оној што се моли да му бидат простени гревовите ја сака смиреноста, а оној што го осудува ближниот ги потпечатува и зајакнува своите лоши дела.

127. Не оставај ниеден свој грев да остане неизбришан, па макар бил и најмал, за подоцна тој да не те воведе и во поголеми гревови.

128. Ако сакаш да се спасиш, засакај ја вистината за себе да знаеш каков си навистина, и никогаш не одбивај ги неразумно изобличувањата.

129. “Породите змиини” биле изменети од зборовите на вистината и им било покажано како да го одбегнат идниот гнев (Матеј 3, 7).

130. Оној што ги прима зборовите на вистината, тој Го прима Самиот Бог – Слово, зашто Самиот Господ говори: “Кој ве прима вас, Мене Ме прима; а кој Ме прима Мене, Го прима Оној што Ме пратил” (Матеј 10, 40).

131. Фатениот кого го пуштиле неговите блиски низ покривот пред нозете на Господа, ги претставува оние, кои биваат заради Бога изобличувани од верните, од своите ближни, и кои поради нивната вера добиваат простување на своите гревови (сп. Лука 5, 19).

132. Подобро е со добри желби да се молиме за нашиот ближен, отколку да го изобличуваме за секој негов грев.

133. Оној што искрено се кае тој доброволно се предава на подбивање од страна на неразумните; тоа е знак дека неговото покајаниe My е пријатно на Бога.

134. Светиот апостол Павле вели; “Секој што се бори, од сѐ се воздржува” (1. Кор. 9, 13). Тој не отстапува од овој свој подвиг сѐ додека не биде уништено семето на злото во него.

135. Замисли дека има дванаесет богопротивни страсти. Ако доброволно засакаш само една од нив, тогаш таа самата ќе го исполни местото и за другите единаесет.

136. Гревот е оган што гори, доколку му ги одземаш горчливите работи, толку побргу изгаснува, а даколку му ги додаваш сѐ повеќесе разгорува.

137. Оној што ќе се погордее од пофалбите, нека очекува посрамување. И Светото Писмо говори: “Кој се воздига, ќе биде понижен” (Матеј 23, 12).

138. Кога го отфрлиме секој грев, секој доброволен мисловен грев, само тогаш ја започнуваме вистинската борба и со нападите на разновидните страсти.

139. Прилог или напад е спомнување на изминатите гревови. Оној што уште се бори со страстите, тој се грижи да не ги пушта во себе ваквите помисли, а оној што ги победил – тој ги одбива веднаш штом ќе се појават.

140. Ваквите напади се неслободно движење на срцето, кои не се придружени со слики. Тие се слични на клуч, кој може да ја отвори вратата на срцето. Затоа опитните се трудат да го зграпчат тој клуч уште во самиот почеток.

141. Таму каде што постојат слики од помисли, треба да биде присутна и согласноста; сите движења со кои не сме согласни – не би требало да бидат придружувани со сила. Некој се спасува од нив и бега од нив како од гламја во оган или се обгорува или се плаши да не се изгори од неа; а друг не се отргнува од неа cѐ додека не се разгори во пламен.

142. Немој да велиш: “Јас не ја сакам, ама помислата сама ми доаѓа”. Зашто, ако тоа и не го сакаш, но причината за тоа секако ја сакаш.

143. Оној што бара пофалби тој се наоѓа во страстите; оној што жали кога го нападнат страдања, јасно е дека тој сака да живее спокојно и пријатно.

144. Како што тасот на вагата никогаш не стои на исто рамниште, ни човекот не стои на иста помисла за некое задоволства. Ту плаче или жали за своите гревови, ту се бори и спори со своите ближни копнеејќи по задоволства.

145. Оној што испитува сѐ и се држи за доброто, веќе со самото тоа, се разбира, ќе се запази од злото и од секој грев (1.Сол. 5, 20-21).

146. Во Стариот завет читаме: “Кај трпеливиот човек разум има многу, а лутиот полн е со глупости” (Изрек. 14, 29). Исто таков е и оној, кој го наклонува своето уво за да ги чуе зборовите на премудроста.

147. Без спомнувањето на Бога нема вистинско значење. Без првото второто е неможно.

148. За тврдото срце возвишеното знаење не е корисно, зашто таквиот човек, што нема страв Божји, не ги започнува трудовите на покајаннето.

149. За кроткиот човек е прилично словото на верата за радостите што ги дава верата, зашто тој не го искушува Божјото долготрпение и не бива често накажуван поради престапувањето на Божјата волја – на Божјите заповеди.

150. Силниот човек не изобличувај го за суета; подобро е да му укажеш на маките во идниот живот; на тој начин ваквиот човек полесно ќе ја разбере смислата и целта на изобличувањето.

151. Оној што не ги сака изобличувањата, тој секако е пропаднат во страсти, а оној што ги сака, тој бега од ѓаволските искушенија.

152. Не сакај да слушаш за туѓите лукавства, зашто особеностите на нивните лукавства се одразуваат и во нас.

153. Кога ќе се наслушаш многу лоши и лукави зборови, разгневи се на себе, а не на оној што ги изговорил сите тие зборови.Оној што слуша лошо, лошо и одговара. Ова е секако парафраза на латинската поговорка: “Pravarum enim rerum advitor, pravus evadit nuntius”, чие значење отприлика е вакво: лошиот слушател лошо објавува.

154. Ако се најдеме со луѓе што зборуваат празни зборови тогаш треба да се сметаме ние за виновни за таквите зборови, ако не тогаш, секако во минатото, и ние сме воделе со нив такви разговори.

155. Ако видиш дека некој те фали лицемерно, тогаш очекувај во друга прилика да те куди.

156. Сегашните страдања секогаш споредувај ги со идните блага, па тогаш мрзливоста никогаш нема да го намали твојот труд.

157. Ако го пофалиш човекот како добар, затоа што прави телесна милостиња, заборавајќи дека тоа го прави по Божја промисла, потоа тој ист човек може за тебе да се покаже лош.

158. Секое добро дело произлегува од Бога, по Божја промисла; оние што ни прават добро, всушност, се служители на доброто.

159. Испреплетеноста на доброто и злото примај ја со спокојна мисла; најпосле Бог во твојот сопствен живот ќе ти ја објасни смислата на ова.

160. Нееднаквоста на помислите произлегува и од недоброволни промени во сопствените помисли. Бог ги усогласува неволните со доброволните помисли.

161. Надворешната состојба е плод на твојата внатрешна расположба, давајќи ти го она што си го заслужил, според Божјиот суд.

163. Останувај со умот во срцето свое и нема да бидеш измачуван од искушенија; а кога излегуваш оттаму трпеливо поднесувај сѐ што ќе те снајде.

164. Моли се да не бидеш нападнат од искушение, а кога веќе те нападне прими го како свое, а не како туѓо.

165. Оддалечи ја твојата мисла од секоја мисла за богатење; тогаш ќе можеш полесно да ги согледуваш ѓаволските искушенија.

166. Оној што говори дека ги согледува сите ѓаволски искушенија без да знае како, тој се претставува себе како совршен.

167. Кога умот се ослободи од грижата за телесното, сразмерно со тоа ги гледа и ѓаволските стапици.

168. Оној што бива занесуван од своите помисли, тој бива заслепуван од нив; тој го согледува дејството на гревот, а причината за него не може да ја види.

169. Се случува некој извршувајќи ја Божјата заповед видливо, внатрешно и невидливо да им робува на своите духовни непријатели.

170. Откако си ја примил во себе гревовната помисла, не говори дека таа не може да те победи, ако си ја примил во себе, ти си веќе победен од неа.

171. Сѐ што се раѓа се зачнува малечко, а тоа малечко хрането – малку по малку се развива и расте.

172. Гревовната стапица е тенко исплетена мрежа. Кој се фати во неа тој постепено малку по малку, бива целиот обмотан во неа.

173. Не сакај да слушаш за несреќата на твоите непријатели, зашто оној што со радост слуша такви зборови со тоа ги собира плодовите на својата лоша слободна волја.

174. Не мисли дека секое страдање доаѓа според гревовите, Има многу луѓе што Му угодуваат на Бога, а сепак претрпуваат големи страдања. Запишано е не само тоа дека: “Господ ја сака правдата и не ги остава верниците Свои; нив вечно ќе ги чува. А беззакониците ќе бидат исфрлени и потомството на безбожниците ќе биде истребено” (Псал. 36, 28), но и: “Сите што сакаат да живеат побожно во Христос Исус, ќе бидат гонети” (2.Тим.3, 12).

175. Додека страдаш следи ги нападите од страна на сластољубието. Зашто тоа ти ветува утеха во страдањата, но лесно може да те отклони од нив.

176. Некои ги нарекуват разумни оние што умеат разумно да управуваат со своите работи во светот; вистински разумни се оние што можат да господарат со своите желби.

177. Пред да ги победиш своите страсти, не слушај ги желбите на своето срце; зашто тоа се раководи од она што е во него и тоа ти го наложува.

178. Некои од змиите се кријат по шумите, а други во домовите. Такви се и страстите: едни од нив дејствуваат во самите помисли, а другите влегуваат во делата и се кријат во нив. Често бива тие – да се преобразуваат од еден вид во друг.

179. Кога ќе видиш она што е во тебе силно да се раздвижува и да го влече твојот спокоен ум кон страстите, знај дека твојот ум некогаш самиот бил зафатен со мисли, кои сега го раздвижуваат и го возбудуваат твоето срце.

180. Облаците настануват од ветровите, а страстите не се раѓаат без раздвижување на помислите.

181. Ако не ја извршуваме, според Светото Писмо, волјата на нашето тело, тоа, со помошта на Господа, лесно ќе престане да нѐ измачува; тогаш ќе престанат да нѐ измачуваат и лошите навики и душевните страсти.

182. Сликите што навлегле во суштината на умот биваат полоши и пострашни и од самите чисти мисли, но тие одат пред нив и стануваат нивна причина.

183. Има зло, кое излегувајќи од срцето нѐ опфаќа поради нашата приврзаност кон него; а има и такво зло, што нѐ напаѓа поради нашите секојдневни доживувања.

184. Бог ги проценува делата според нивните намери. Псалмопеачот Давид говори: “Kе се зарадуваме на твоето спасение и во името на нашиот Бог ќе ги подигнеме нашите знамиња. Да ги исполни Господ сите твои молби” (Псал. 19, 5).

185. Кој не е совесен во своето постојано соѕерцание, тој нема да ја прими и наградата за своите телесни трудови.

186. Совеста е природна книга на Божјите повелби; оној што ја чита внимателно добива доказ за Божјата закрила.

187. Кој не презема слободни трудови за вистината и за нејзината заштита, тој ќе биде тешко накажан.

188. Оној, кој ја познал Божјата волја и ја исполнува, тој заради своите мали трудови ќе избегне големи тешкотии.

189. Кој сака да ги избегне искушенијата без молитва и трпеливост, тој нема да ги победи, туку ќе биде победен од нив.

190. Господ е скриен во Своите за поводи и оние што бараат ќе Го најдат доколку ги исполнуваат.

191. Не говори: “Ете јас ги исполнив заповедите, а сепак не Го најдов Господа”. Сите што вистински Го бараат Господа наоѓаат мир.

192. Мирот е ослободување од страстите; него не можеме да го добиеме без дејството на Светиот Дух.

193. Едно е исполнувањето на заповедите, а друго е добродетелта, иако и едното и другото взаемно имаат исти поводи кон доброто.

194. Извршување на заповедта, се нарекува извршувањето на она што е заповедано, а добродетел се нарекува расположбата на срцето, поради кое го правиме она што Му е угодно на Бога.

195. Како што земното богатство, иако е едно, бива составено од многу предмети, така и добродетелта е една, но има разновидни дејствувања.

196. Koj, немајќи дела мудрува и говори за тоа како треба да се живее, тој е богат од неправда и според зборовите на Светото Писмо: “Држи го подалеку од (неа – него) патот свој и не приближувај се до вратата на куќата (нејзина – негова), за да не си го дадеш животот свој на друг и годините свои на мачител, за да не се наситуваат туѓинците од твојата сила, а работата твоја да не биде за туѓа куќа” (Изрек. 5, 8-10).

197. Светото писмо вели: ”Гоштевања се приредуваат заради наслада и виното го весели животот; а сѐ прави среброто“ (Проп.10, 19). Духовниот живот се управува со помошта Божја.

198. Добрата совест се добива со молитва, а чистата молитва со свеста. Тие по својата природа имаат потреба една од друга.

199. Праотецот Јаков му направил на својот син Јосифа шарена облека. И Господ на кроткиот му подарува познавање на вистината како што е напишано: ”Ги упатува понизните кон правда и ги учи кротките на Своите патишта“ (Псал. 24, 9).

200. Секогаш прави добро според своите сили, а кога ти претстои да направиш нешто повеќе, спомни си за зборовите на Господа: ”Никој што ја ставил раката своја на ралото, и погледнува назад не е достоен за царството Божјо“ (Лука 9. 62).

Преведе,
Прота Митко Попоски
Виндзор, Канада